Sizlere ben hiç Peter Prensibini anlatmışmıydım. Anlatmadım değil mi? Hadi gelin kısa da olsa biraz bahsedelim bu Peter prensibinden. İlk defa Laurence Peter tarafından 1968 yılında ortaya atılmıştır. 1969 yılında Raymond Hull ile birlikte yazdıkları “Neden İşler Hep Kötü Gidiyor” kitabının ana konusudur. Aslında ülkemizdeki Liyakatsız terfi ve yerleştirmeler bu prensibi biraz alt üst etse de yine de mevcut durumun en yerinde açıklaması budur.

Bu kişi bu görevi yapamıyor liyalatsız bir terfi olmuş dediğiniz her olay bu prensibi işaret ediyor. Peter Prensibine göre, kamu ya da özel, bir hiyerarşide çalışan herkes, yetersiz olduğu ve başaramayacağı bir kademeye kadar yükselme eğilimindedir. Hak etmedikleri yerleri isterler her zaman.

Bir şöförden neler olduğuna hepimiz tanık olduk. Onun iyi şöförlük yapıyor olması yükseltildiği konumda iyi işler yapacağını göstermez. Birey yetersizlik gösterdiği yeni pozisyonda tüm organizasyona zarar verir. Bütün örgütsel yapılar için geçerli olan bu prensip, günlük yaşantımızda karşılaştığımız organizasyonel yeteneksizliklerin de ana kaynağını oluşturur. Bugün gördüğünüz, görmezden geldiğiniz bozuklukların, liyakatsızlık olarak tanımladığınız durumun açıklamasıdır.

Böylece işler, genelde bulunduğu konumun gereklerini yerine getiremeyecek olan yeteneksiz kişiler tarafından görülmeye başlanır. Peter’e göre bu durum, bir organizasyondaki personel artışlarının temel sebeplerinden de biridir aynı zamanda. Hani bir adamın neden o kadar danışmanı var diye kendinize sorarsınız. Kendi yetersizliğini kapatma çabasıdır. Meclis başkanımızın kendine 80 danışman atama yetkisi olduğunu ve 53 danışmanı olduğunu okuyoruz. Bu durumu “Bürokratik hantallık”, “verimsizlik” olarak tanımlıyoruz.

Özellikle son dönemde bunu çok açık bir şekilde görüyoruz. Çok yakın bir zamanda öyle bir olay oldu ki bütün düşüncelerimizi altüst etti. 2 bakanlık müfettişi kamu personeli ve bir Savunma Sanayi devinde çalışan mühendis gençbir cana vahşice acımadan kıydılar. Özellikle savunma sanayi devinde adli sicili olan bir suçlunun çalışıyor olmasını Peter prensibi bile açıklamak da zorlanıyor. Çünkü kısır döngü o kadar çok çarkı çevirmiş ki her seviye liyakatsız dolmuş.

Normal de beklentimiz bu iki kamu görevlisinin yöneticilerinin işten el çektirilmesi olmalıdır. Savunma Sanayi şirketin de daha sert bir uygulama ile el çektirme ve istifa birkaç kademe ve yöneticiye uygulanmalıdır. Mevcut durumu, vurmalı süblimasyon yada lateral arabesk diye açıklamamız doğru olmayacaktır. Ortaya çıkan durum süper beceriksizlikten başka birşey değildir. Hiyerarşiyi daha fazla bozmadan onarılamaz hale getirmeden yetersizlerden organizsayon yetersizlerden arındırılmalıdır. Ne kamu da ne de özel sektörde vefa gözetilerek hiyerarşik yapı oluşturulmamalıdır. Şuan 1+1+1+1+…=1 durumu söz konusudur. Çoğul beceriksizleri bir araya getirerek becerikli bir yapı oluşturamazsınız.

İspanyol filozof José Ortega y Gasset(1883–1955) 1910’da Peter prensibini fiilen ilan etmişti: “Tüm kamu çalışanları, beceriksiz hale gelene kadar terfi ettikleri için hemen alt seviyelerine indirilmelidir.”

En son Genel Müdürlüğünü yaptığım firmada tüm terfiler bu Peter Prensibine uygun olarak şekillendirilmiştir. Bulunduğu pozisyonda başarılı olan birey terfi edebilmek için yeni pozisyonunda başarılı olacağını ve yeterli olduğunu kanıtlamak zorundadır.

Saygı ve sevgi ile kalın. Alın elinize bir kitap ve okuyun. Öğrendikleriniz sizi şaşırtacak.