Toplumlar, her geçen gün daha fazla belirsizlikle mücadele etmek zorunda kalıyor. Geleneksel ekonomi, sanayi ve sosyal yapılar hızla dönüşürken, bireylerin güven duygusu ve toplumların dayanıklılık yeteneği sınanıyor. Bu bağlamda “VUCA” olarak adlandırılan ve değişkenlik (Volatility), belirsizlik (Uncertainty), karmaşıklık (Complexity) ve muğlaklık (Ambiguity) gibi unsurları ifade eden dünya düzeni, ekonomik ve sosyal yaşamda radikal değişimlerin habercisi. Eski kuralların yeniden yazıldığı bu çağda, “2+1’in her zaman 3’e eşit olmadığı” gibi basit bir metaforla, geleneksel doğruların sorgulandığı bir dönemden geçiyoruz.

Toplumlar her zaman bir düzene ihtiyaç duyar, ancak VUCA dünyasında istikrar, her zamankinden zor sağlanıyor. Pandemi, küresel iklim krizi ve ekonomik dalgalanmalar, sosyal yapıyı kökten değiştirirken bireyleri de değişen dinamiklere ayak uydurmaya zorluyor. Örneğin, pandemi döneminde uzaktan çalışma sistemine hızla geçiş yapılması, bireylerin iş ve özel yaşam dengesini zorunlu olarak yeniden tanımlamalarına neden oldu. Bu yeni düzen, hem iş gücünde esneklik gerektiren bir çalışma modeli yarattı hem de aile içi rollerin, toplumsal dayanışmanın ve bireysel yeteneklerin yeniden gözden geçirilmesini sağladı.

Toplumlar, VUCA’nın yarattığı bu çalkantılı ortamda dayanıklılık kazanabilmek için farklı stratejiler geliştirmek durumunda. Özellikle ekonomik belirsizliklere karşı bireyler, yeteneklerini geliştirme ve farklı iş alanlarına yönelme konusunda çaba sarf ediyor. Böyle bir dünyada klasik “iş güvencesi” kavramı da değişime uğrayarak esneklik, uyum sağlama kapasitesi ve sürekli öğrenme gibi yeni gerekliliklere yerini bırakıyor.

Toplum 5.0, Japonya’nın önderliğinde şekillenen ve birey odaklı bir dijital dönüşümü temsil eden bir vizyon olarak öne çıkıyor. Toplum 5.0, bireylerin ve makinelerin bir arada uyum içinde çalışarak verimliliği artırdığı ve teknolojik imkanların sosyal faydaya dönüştüğü bir toplum modelini hedefliyor. Örneğin, nesnelerin interneti (IoT) uygulamaları, günlük hayatın bir parçası haline gelerek şehirlerin, evlerin ve hatta sağlık sistemlerinin işleyişinde büyük dönüşümler yaratıyor. Büyük şehirlerde enerji tasarrufu sağlamak amacıyla kullanılan akıllı şebekeler, Toplum 5.0’ın sosyal refah anlayışına uygun çözümlerden biri olarak dikkat çekiyor. Bu dijitalleşme süreci, sadece ekonomik bir değer yaratmakla kalmayıp bireylerin yaşam kalitesini artırarak sosyal adaletin sağlanmasına da katkıda bulunuyor.

Toplum 5.0’ın ekonomi üzerinde de büyük etkisi var. Dijitalleşme ve yapay zeka tabanlı sistemler, maliyetleri azaltarak üretimi hızlandırırken, insan hatasını minimize ederek verimliliği artırıyor. Ancak, bu dönüşüm süreci, aynı zamanda iş gücüne olan ihtiyacı da azaltabiliyor. Örneğin, üretim sektöründe robotların daha fazla yer alması, hem maliyetleri düşürme avantajı sağlıyor hem de manuel iş gücüne dayalı pozisyonları azalttığı için işsizlik riskini beraberinde getiriyor.

Dijital dönüşümden en çok etkilenen alanlardan biri de sanayi sektörü. Son bir yıl içinde dijitalleşmenin artmasıyla geleneksel sanayi kollarında daralmalar yaşanmaya başladı. Özellikle, yüksek iş gücü maliyetleri ile rekabet etmek zorunda kalan küçük ve orta ölçekli işletmeler, otomasyon sistemlerine geçiş yapmakta zorlanabiliyor. Bu durumda, sanayi sektörü, dijitalleşmenin hız kazandığı bir dünyada maliyetleri düşürme adına iş gücü kayıpları yaşama riskini taşırken, aynı zamanda geleneksel üretim metotlarının dışına çıkarak yeni çalışma modellerine uyum sağlamaya çabalıyor.

Örneğin, gelişmiş ülkelerde üretim bandında yer alan işlerin yüzde 30’unun otomasyona geçirilmesi bekleniyor. Bu değişim, özellikle manuel iş gücüne dayalı sektörlerde işsizliği artırırken, sanayi sektörünü yeniden yapılandırma ihtiyacını doğuruyor. Bir yıl gibi kısa bir sürede, sanayide manuel iş gücüne dayalı birçok pozisyonun azalması, bu sektörün dijitalleşmeye ayak uydurmadığı takdirde hızla rekabet dışı kalmasına yol açabilir. Türkiye gibi ülkelerde bu dönüşüm, sanayi şehirlerinde sosyal dokuyu etkileyecek düzeyde iş kaybı ve dolayısıyla sosyal sorunların artışına neden olabilir.

VUCA dünyasında toplumlar, sadece ekonomik değil sosyal açıdan da yeni beceriler geliştirme zorunluluğu ile karşı karşıya. Geleneksel güvence ve dayanışma sistemleri, değişen iş dinamiklerine ve dijitalleşmenin getirdiği fırsatlara adapte olmak zorunda kalıyor. Bu süreçte, toplumların yeni beceriler edinmeye yönelik eğitim ve yeniden beceri kazandırma programlarına olan talebinin artması bekleniyor. Örneğin, dijital pazarlama, veri analitiği, siber güvenlik gibi alanlarda uzmanlaşma, dijitalleşmenin hız kazandığı bir dünyada daha fazla istihdam fırsatı yaratabilir.

Toplum 5.0’ın da desteklediği insan merkezli dijitalleşme politikaları, bireylerin bu yeni ekonomik düzene adapte olmalarına olanak tanıyor. Teknoloji ve insanın uyum içinde çalıştığı bir düzen, toplumların sosyal adalet, gelir eşitliği ve dayanışma konularında daha güçlü bir yapıya kavuşmasını sağlıyor. Özellikle devletlerin, sosyal güvenlik şemsiyesini genişleterek dijitalleşme sürecinde dezavantajlı grupları koruma altına alması gerekmektedir. Böylece, bireylerin teknolojiye uyum sağlamaları ve sosyal fayda yaratma süreçlerine entegre olmaları desteklenebilir.

Bir yıl içinde toplumların, dijitalleşmenin etkisiyle sosyal yapıda belirgin değişimler yaşaması bekleniyor. Ekonomik olarak daha güçlü ve daha dirençli bir yapı oluşturmak adına, bireylerin dijital yeteneklerini geliştirmeleri önem kazanacak. Özellikle topluluklar, bireylerin sosyal güvenlik ve iş güvencesi arayışına destek sağlayarak, onları bu yeni düzene entegre etme görevini üstlenecektir.

Gelecekte, toplumların dayanıklılık kazanması, belirsizliklere karşı daha yaratıcı ve esnek çözümler geliştirmesine bağlı olacaktır. Dijital beceriler ve esneklik üzerine inşa edilen yeni sosyal yapılar, bireylerin iş gücüne yeniden kazandırılması ve toplumun dayanıklılığının artması sürecinde büyük rol oynayacaktır. Eğitim ve yeniden beceri kazandırma programları sayesinde bireyler, dijital ekonomiye adapte olma sürecinde daha aktif bir rol üstlenebilecektir.

Okuyucuya Sorular

Sizce dijitalleşme süreci iş güvencesini nasıl etkiliyor? Geleneksel iş modelleri mi, yoksa esnek ve dijital temelli iş modelleri mi toplumun geleceğinde daha büyük rol oynayacak?

Toplum 5.0’ın sunduğu insan merkezli dijitalleşme, sizce sosyal adalet ve eşitlik konularında yeterli bir çözüm sunabilir mi? Dezavantajlı gruplar bu dönüşümden nasıl etkilenecek?

Önümüzdeki yıl içinde sanayi sektöründeki iş kayıpları ve dijitalleşmenin yaratacağı iş olanakları arasında nasıl bir denge sağlanabilir?