Politika Öneri Dosyası
Yazan: Okan DİNÇ
“Bursa, geleceğini planlarsa sürdürülebilir olur. Planlamazsa yalnızca büyür – ama sağlıksız.”
YÜRÜTÜCÜ ÖZETİ
Bu politika önerisi, Bursa’nın sürdürülebilir şehir dönüşümünü bilimsel ve sistematik temellere dayandırmak amacıyla hazırlanmıştır. Greenfield ve Reverse FMEA analizleri ile kentin planlama, ulaşım ve çevresel altyapı sorunları değerlendirilmiş; kentsel erişim ücreti gibi gelir üreten çözümlerle birlikte performans göstergeleri ve projeksiyon senaryoları sunulmuştur. Hedef, 2030 yılında Bursa’yı Türkiye’nin ilk karbon nötr şehirlerinden biri haline getirmektir.
İÇİNDEKİLER
- Giriş: Neden Sürdürülebilir Bursa?
- Metodoloji: Bilim Temelli Üçlü Yaklaşım
- Greenfield FMEA: Sıfırdan Doğruyu Kurmak
- Reverse FMEA: Nerede Yanıldık, Nasıl Düzeltiriz?
- Kentsel Erişim Ücreti Modeli
- Ölçülebilir Performans Göstergeleri
- Etki Senaryosu: 5 Yıllık Projeksiyon
- Bilimsel ve Kurumsal Altyapı Önerileri
- Sonuç: Yeşil Bursa İçin 5 Temel Eylem
- Kaynakça
1. GİRİŞ – NEDEN SÜRDÜRÜLEBİLİR BURSA?
Bursa; geçmişte ipek, kültür ve su şehriyken; bugün sanayi devi, göç odağı ve ulaşım kavşağıdır. Ancak sürdürülebilirlik açısından kırılgan bir noktadadır.
Şehrin karşı karşıya olduğu başlıca tehditler:
- Yeşil alan eşitsizliği: Yıldırım ilçesinde kişi başı aktif yeşil alan 0,93 m²
- Ova yapılaşması: Tarım alanları geri dönüşsüz şekilde kaybedilmekte
- Toplu taşıma zayıflığı: Trafik baskısı büyüyor, karbon salımı artıyor
- Erişim ve kaynak adaletsizliği: Kırsal–kentsel makas genişliyor
Bu politika dosyası, Bursa’nın geleceğine bilim temelli, uygulanabilir ve ölçülebilir bir vizyon önermektedir.
2. METODOLOJİ – BİLİM TEMELLİ ÜÇLÜ YAKLAŞIM
| Yöntem | Amaç | Rolü |
| Greenfield FMEA | Riskleri önceden tanımlayıp sıfırdan sağlıklı sistem kurmak | Proaktif kentsel tasarım |
| Reverse FMEA | Mevcut sorunların kaynaklarını teşhis etmek | Geriye dönük çözüm |
| Kentsel Erişim Ücreti | Karbon ve trafik azaltımı + gelir üretimi | Yapısal dönüşüm mekanizması |
3. GREENFIELD FMEA – SIFIRDAN DOĞRUYU KURMAK
Greenfield FMEA Tablosu:
Bursa’nın sıfırdan inşa edilseydi hangi hatalardan kaçınılması gerektiğini gösteren önleyici analiz.
| Süreç Alanı | Olası Hata Türü | Etkisi | Önleyici Öneri |
| Planlama | Yayılmacı imar | Ova kaybı, ulaşım baskısı | Akıllı imar tahmin sistemi |
| Ulaşım | Tek modlu sistem | Emisyon artışı | BRT + raylı sistem + bisiklet otoyolu |
| Yeşil Alan | Dengesiz dağılım | Sosyal dışlanma, ısı adası | Mahalle ölçekli mikro park zorunluluğu |
| Enerji | Fosil bağımlılık | Artan karbon salımı | GES zorunluluğu, sıfır enerji binalar |
| Atık | Ayrıştırma eksikliği | Kirlilik | Atık karşılığı “yeşil puan” sistemi |
4. REVERSE FMEA – NEREDE YANILDIK, NASIL DÜZELTİRİZ?
| Mevcut Sorun | Kök Neden | Etkisi | Çözüm |
| Ova yapılaşması | Denetim zaafı | Tarım kaybı | Ova koruma algoritmaları + halk denetimi |
| Trafik baskısı | Toplu taşıma eksikliği | Yoğunluk, karbon | Çok modlu entegrasyon + erişim ücreti |
| Yeşil alan eşitsizliği | Planlama önceliği eksikliği | Sosyal eşitsizlik | Mahalle bazlı yeşil hedefleme |
| Toplu taşıma güven kaybı | Konfor, hız, entegrasyon sorunu | Araç bağımlılığı | Otobüs filosu dönüşümü + aktarma merkezleri |
5. KENTSEL ERİŞİM ÜCRETİ MODELİ
Amaç: Trafiği ve karbon salımını azaltmak, kamu altyapısına kaynak üretmek
- Pilot Bölge: Heykel – Altıparmak – Atatürk Cd. – Setbaşı
- Yoğun Saatler: 07:00–10:00 ve 16:30–19:00
- Ücret: 30 TL/giriş (dinamik saat artışıyla)
- Muafiyetler: Elektrikli araçlar, engelli araçları, ikamet edenler
- Gelir Kullanımı:
- %40 raylı sistem yatırımı
- %30 elektrikli otobüs filosu
- %20 mikro park ve gölgelendirme
- %10 veri izleme ve açık platformlar
Yaratıcı öneri: Erişim ücretine karşılık vatandaşlara “yeşil puan” verilebilir:
Puanlar → Toplu taşıma indirimine, sosyal hizmet kredisine dönüşür.
6. ÖLÇÜLEBİLİR PERFORMANS GÖSTERGELERİ
| Gösterge | 2026 Hedefi | 2030 Hedefi |
| Kişi başı yeşil alan | ≥ 10 m² | ≥ 15 m² |
| Toplu taşıma kullanımı | ≥ %35 | ≥ %50 |
| Geri kazanım oranı | ≥ %25 | ≥ %60 |
| Ova yapılaşma oranı | ≤ %1 yıllık | 0 (koruma altına alınmış) |
| Belediye enerji tüketiminde GES oranı | %30 | %60 |
| Karbon emisyon azaltım hedefi | %10 (2026) | %40 (2030) |
7. ETKİ SENARYOSU: 5 YILLIK PROJEKSİYON
2025:
- Pilot bölgede erişim ücreti uygulaması başladı
- 5 yeni mikro park inşaatı başladı
2026:
- BRT(Hizli Otobus) hattı Görükle–Kent Merkezi arasında devreye girdi
- Bursa’nın ilk 3 “yeşil bina” belediye kampüsleri oldu
2027:
- Atık ayrıştırma sistemleri her mahallede aktif
- Karbon ölçüm platformu faaliyete geçti
2028:
- Erişim ücreti sistem şehir geneline yayıldı
- Toplu taşıma kullanımı %40’a ulaştı
2030:
- Bursa kişi başı yeşil alan hedefi 15 m²’ye ulaştı
- Türkiye’nin ilk “karbon nötr şehir adayı” oldu
8. BİLİMSEL & KURUMSAL ALTYAPI ÖNERİLERİ
- BUSÜP (Bursa Sürdürülebilirlik Platformu) kurulmalı
- Açık Veri Portalı ile tüm projeler, bütçeler ve ölçümler halkla paylaşılmalı
- Sürdürülebilirlik Karnesi yılda bir yayımlanmalı
- Senaryo Bazlı Planlama Simülasyonu kurulmalı (iklim, nüfus, enerji temelli)
- BRT = Bus Rapid Transit, yani Hızlı Otobüs Taşımacılığı Sistemidir.
9. SONUÇ – YEŞİL BURSA İÇİN 5 TEMEL EYLEM
- Toplu taşıma devrimi: Raylı sistem + BRT + scooter ağı
- Yeşil altyapı atağı: Mikro parklar, dikey bahçeler, yeşil çatılar
- Karbon ölçüm sistemi: Mahalle bazlı emisyon haritası ve azaltım hedefi
- Kentsel erişim geliri: Kamu hizmetine dönen yapısal yatırım fonu
- Katılımcı yönetim: Veriyle, halkla ve bilimle alınan kararlar
“Bursa’nın geleceği: Daha fazla bina değil, daha fazla nefes. Beton değil, yeşil. Gürültü değil, denge.”
KAYNAKÇA
- UN Habitat. (2022). Urban Mobility Report.
- IPCC. (2023). Sixth Assessment Report: Urban Adaptation Chapter.
- TMMOB Şehir Plancıları Odası Bursa Şubesi Raporları
- Bursa Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı (2020–2024)
- World Bank. (2021). Congestion Pricing in Urban Transport: Policy Framework.
okandinc 