Dun Dücane Cündioğlu’nun bir paylasimina denk gelince dusunmeden edemedim. Ben de bu yaklasim ile yazdim. Tabii ki sozlerim meclisten disari…

Tarihin cilvesi midir bilinmez, ama her yüksek fikri, sonunda bir dürümcü dükkanına dönüştüren bir halk iradesi hep zuhur eder. Toyota’nın ruhla örülü yalın üretimi de bu akıbetten nasibini almıştır. Artık her köşe başında bir “5S uyguladık, çok verim aldık abi” cümlesi duyulurken, sistemin kalbindeki insan onuru, ustalık geleneği ve düşünsel disiplin çoktan dürüm yapılmış, yanına da ayran verilmiştir.

Çorbacılar: Isıt-Servis Et Anlayışı

Çorbacı anlayışı, üretim felsefesini hazır paket bilgiler olarak gören ve bunları içeriğini sorgulamadan kâseye koyup “müşteriye” sunan zihniyettir. Tıpkı “Kaizen iyidir” deyip her sabah zorunlu fikir toplama seansı düzenleyen, ama işçiyi dinlemeyen üretim müdürü gibi…
Bu yaklaşımda araç (tool) öne çıkar, ama ruh yoktur. Tarhana sıcaktır, evet; ama ocağın altındaki odunu kim koydu, un nereden geldi, yoğurt nasıl mayalandı… bunları bilmek çorbacının işi değildir.

Dürümcüler: Yalın Üretimi Paketleyip Tükettirenler

Dürümcü tipi daha sinsidir. O, aslında pazarlamacıdır. Yalın üretimi sarmalar, sloganlaştırır, “Toyota gibi olun” diyerek paketler. Üç günlük seminerle “Heijunka” öğretir, PowerPoint’te “Just in Time” yazar. Ama bu dürümün içi boştur. İçi boş değilse bile sahte ettir. Dürümcünün ruhu; uygulamadan ziyade gösteriye dayanır. A3 raporunu yazdırır, ama “niçin düşündün bunu?” sorusunu asla sormaz.

Baba Katli: Ruhun Katledilmesi

Toyota’nın üretim felsefesi bir ruhtur: insana saygı, probleme saygı, sürece saygı… Ama bu felsefe günümüz uygulayıcılarının çoğunda biçime kurban edilmiştir. Tıpkı babayı öldürüp onun ceketini giyerek “Ben de şimdi babayım” diyen kişi gibi… Oysa ruh olmadan ritüel, sadece taklittir. Taklit de eninde sonunda yozlaşır. Yalın üretim artık bir metot değil, bir “denetim listesi” halini almıştır.

Dücane’nin Tezi ve Yalın Üretim

Dücane Cündioğlu’nun sert ve ironik dille söylediği “tarhana içip dürüm yiyenler felsefeyle uğraşmaz” sözü aslında zihinsel tembelliğe yapılan bir gönderme. Yalın üretimi uygulayan birçok firma da bu zihinsel tembelliğe düşmüştür. Toyota’nın “gemba”sı bir düşünce mekanıydı. Bugünse sadece “çizelge”nin olduğu bir masa başı…

Çözüm: Geriye Dönmek Değil, Ruhu Diriltmek

Ne çorbacı ne dürümcü olmak çare. Asıl mesele: üretim sürecini bir anlama çabası, bir ahlak arayışı olarak görmek. Monozukuri felsefesinde olduğu gibi: “el emeğiyle aklı birleştirmek.” Toyota’nın asıl gücü, makinelerde değil; makinaya ruh katan insanın eğitimindeydi.

Bugün Toyota tarzı yalın üretimi anlamak, sadece bir üretim sistemi öğrenmek değil; bir düşünme biçimini, bir davranış felsefesini, bir vicdanı yeniden inşa etmektir. Yalın üretim, dürüm gibi sarmalanıp sunulacak bir paket değil; emekle, sabırla, irfanla yoğrulmuş bir arayıştır. Kimseyi kirmak istemeden yazmaya calistim.

“Toyota, bir fabrika kurmadı; bir ahlak inşa etti. Ama biz çorbacılar ve dürümcüler olarak o ahlakın ruhunu öldürdük. Yalın üretim, ancak baba katlini durdurursak dirilir.”