Son birkaç yıl içinde dünya, adeta pusulasını kaybetmiş bir gemi gibi, “VUCA” (değişkenlik, belirsizlik, karmaşıklık, muğlaklık) ortamında yol almaya çalışıyor. Özellikle COVID-19 pandemisi, dijitalleşme ve ekonomik dönüşümleri olağanüstü bir hızla tetikledi. McKinsey’nin analizine göre, pandemi sürecinde dijitalleşmede beklenen 5 yıllık ilerleme yalnızca 8 haftada gerçekleşmiş, bu da küresel ölçekte adeta bir zihinsel sarsıntıya yol açmıştır. Böylesine öngörülemez bir ortamda kurumların sadece günü kurtarmaya çalışması yetersiz kalmakta; artık uzun vadeli ve vizyoner stratejiler geliştirmek elzem hale gelmiştir.

VUCA dünyasında yüksek belirsizlik, karmaşık tedarik ağları, teknolojik sıçramalar ve ani küresel gelişmeler artık norm haline gelmiştir. Bu yeni gerçeklikte hayatta kalmak isteyen kuruluşların, esneklik ve dayanıklılık (resilience) kabiliyetlerini geliştirmesi kaçınılmazdır. Harvard Business Review’ın da belirttiği üzere, kriz dönemlerinde dirençli yapılar fırsat yaratma potansiyeline sahip olur. Pandemi, jeopolitik gerilimler ve tedarik sıkıntıları gibi olaylar, geleneksel stratejik yaklaşımların artık yetersiz kaldığını açıkça göstermiştir.

Bu bağlamda Japonya’nın ortaya attığı “Toplum 5.0” vizyonu, yalnızca bir teknolojik dönüşüm değil, aynı zamanda toplumsal yapıya dair radikal bir yeniden tasarımı temsil eder. Toplum 5.0, bilgi toplumunun ötesinde, yapay zeka (AI), nesnelerin interneti (IoT), büyük veri ve robotik gibi teknolojilerin toplumsal fayda için entegre edildiği bir süper akıllı toplum öngörmektedir. Bu model, yaşlanan nüfus, şehirleşme, çevre sorunları ve sosyal eşitsizlik gibi yapısal problemlerin teknolojiyle aşılmasını hedefler.

UNESCO’nun da dikkat çektiği gibi, Toplum 5.0 yaklaşımı Dördüncü Sanayi Devrimi’nin ötesinde bir dönüşümü ima etmektedir. Otonom araçlardan robot destekli sağlık sistemlerine, kişiselleştirilmiş üretimden akıllı altyapılara kadar çok yönlü bir değişim söz konusudur. Bu yaklaşımda teknoloji bir tehdit değil, çözüm ortağıdır.

Japonya’nın bu stratejiyi 2016 itibariyle ulusal planlarına dahil etmesi, Ar-Ge yatırımlarını artırmış, refah odaklı inovasyon politikalarını ön plana çıkarmıştır. Avrupa Birliği de benzer şekilde Endüstri 5.0 kavramıyla dijitalleşme ve sürdürülebilirliği insan merkezli bir yapıda buluşturmayı amaçlamaktadır. Avrupa Komisyonu’nun 2021 tarihli Sanayi 5.0 raporu, teknolojiyi insanı güçlendiren bir araç olarak konumlandırırken, aynı zamanda çevresel ve ekonomik dayanıklılığı da gözeten üretim modellerini teşvik eder.

Amerika Birleşik Devletleri ve diğer gelişmiş ekonomilerde ise stratejik planlamada senaryo analizi ve çevik stratejiler ön plana çıkmakta. Harvard’da yayımlanan 2020 tarihli bir çalışma, farklı gelecek senaryolarını bugünden tartışmayı, “gelecekten öğrenme” yaklaşımı olarak tanımlar. Bu sayede kriz anlarında dahi uzun vadeli hedeflerden sapmamak mümkün olabilir.

Kısacası, VUCA çağında sürdürülebilir başarı için esneklik, yaratıcılık ve insan odaklılık vazgeçilmezdir. Toplum 5.0 gibi vizyonlar, teknolojiyi insanlığın hizmetine sunarak belirsizlikleri yönetilebilir kılmakta. Bu çerçevede, sanayi kenti Bursa’nın da bu vizyondan ilham alarak stratejik dönüşümünü yapılandırması büyük önem taşımaktadır.