Giriş

Japonya hükümeti, 2024 yılında Nippon Individual Savings Account (NISA) adlı bireysel yatırım hesabı programını kapsamlı şekilde yenileyerek ülke genelinde yatırım kültürünü canlandırmayı hedeflemiştirreuters.comreuters.com. “Yeni Kapitalizm” vizyonunun bir parçası olan bu adım, hanehalklarının bankalardaki yüksek nakit birikimlerini sermaye piyasalarına yönlendirmeyi ve uzun vadede hem bireysel serveti hem de ekonomik büyümeyi artırmayı amaçlamaktadırreuters.comreuters.com. Bu araştırmada, 2024 sonrası Yeni NISA programının yapısal özellikleri, elde ettiği büyüme ve yatırımcı ilgisi verileriyle birlikte incelenmekte; programın başarısına katkıda bulunan yedi temel unsur ile potansiyel risk oluşturan üç yönü teknik ve akademik bir bakış açısıyla analiz edilmektedir. Ayrıca, Japonya dışındaki benzer uygulamalarla karşılaştırmalı bir değerlendirme sunulmuştur.

Kapsamlı bir literatür ve veri incelemesine dayanan bu çalışma, NISA programının vergi teşvikleri ve yatırım limitlerinden yatırımcı davranışlarındaki değişimlere kadar çok boyutlu etkilerini ele almaktadır. Bulgular; NISA’nın Japon hanehalkları üzerindeki olumlu etkilerinin yanı sıra, piyasa dinamikleri ve toplumsal eşitsizlik gibi konularda dikkat edilmesi gereken risklerin de altını çizmektedir. Aşağıdaki bölümlerde ilk olarak Yeni NISA’nın yapısal yapısı açıklanacak, ardından programın 2024 sonrasındaki performansı verilerle değerlendirilecektir. Devamında, programın başarısını ortaya koyan yedi unsur detaylandırılıp, potansiyel tehlikeli üç yönü tartışılacak ve son olarak uluslararası benzer uygulamalarla bir kıyaslama yapılacaktır.

1. Yeni NISA Programının Yapısal Özellikleri

NISA Nedir ve Nasıl Çalışır? Japonya’da NISA, bireylerin hisse senedi, yatırım fonu, ETF (Borsa Yatırım Fonu) ve REIT (Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı) gibi yatırım araçlarına yatırdıkları tutarlar üzerinden elde ettikleri gelirlerde vergi muafiyeti sağlayan bir tasarruf-yatırım hesabıdırreuters.comreuters.com. 2014 yılında başlatılan ve Birleşik Krallık’taki Individual Savings Account (ISA) modelini örnek alan NISA, uzun vadeli yatırım birikimini teşvik etmek amacıyla tasarlanmıştırreuters.com. NISA’nın iki temel türü bulunmaktadır: Genel NISA hesabı ve Tsumitate NISA (birikimli NISA) hesabı. Genel NISA, hisse senetleri, yatırım fonları, ETF ve REIT dahil çeşitli menkul kıymetlere yatırım imkânı sunarken; Tsumitate NISA daha çok düzenli aralıklarla yapılan uzun vadeli küçük tutarlı fon yatırımlarına odaklanırreuters.com. Ayrıca geçmişte Junior NISA adıyla, reşit olmayanlar için bir alt hesap türü de bulunmaktaydı ancak 2024 revizyonuyla bu kaldırılmıştırlinkedin.com.

2024 Öncesi ve Sonrası Limitler ve Vergi Avantajları: 2024 revizyonundan önce, Genel NISA hesabı sahipleri yıllık en fazla ¥1,2 milyon yatırım yapabiliyor ve bu yatırımdan elde edilecek kazanç 5 yıl süreyle vergiden muaf tutuluyordureuters.com. Benzer şekilde 2018’de devreye alınan Tsumitate NISA’da yıllık ¥400.000’e kadar düzenli yatırım yapılabiliyor ve getiriler 20 yıl süreyle vergiden muaftıreuters.comjournals.plos.org. Bu sürelerin sonunda hesapların vergi avantajı sıfırlanıyor ve yeni bir NISA dönemi başlatılıyordu. 2024 ile birlikte NISA tamamen yenilenerek, yatırım tutarı sınırları önemli ölçüde yükseltilmiş ve süre sınırlaması tamamen kaldırılmıştırlinkedin.comjournals.plos.org. Aşağıda, eski ve yeni NISA arasındaki başlıca farklar özetlenmiştir:

Özellik	Eski NISA (2023’e kadar)	Yeni NISA (2024 sonrası)
Yıllık Genel NISA yatırım limiti	¥1,200,000 (5 yıl süreyle vergi muafiyeti)reuters.com	¥2,400,000 (süresiz vergi muafiyeti)reuters.com
Yıllık Tsumitate NISA limiti	¥400,000 (20 yıl süreyle vergi muafiyeti)reuters.com	¥1,200,000 (süresiz vergi muafiyeti)linkedin.comjournals.plos.org
Toplam katkı limiti (ömür boyu)	Yaklaşık ¥6 milyon (Genel) / ¥8 milyon (Tsumitate)	¥18 milyon (Genel + Tsumitate toplamı)reuters.comjournals.plos.org
Vergi muafiyet süresi	Sınırlı (Genel: 5 yıl, Tsumitate: 20 yıl)	Süresiz (kalıcı vergi muafiyeti)linkedin.comjournals.plos.org
Yatırım araçları	Genel: Hisse senedi, yatırım fonu, ETF, REIT; Tsumitate: Yatırım fonureuters.com	Aynı (Genel “Büyüme” hesabı ve Tsumitate hesabı olarak devam)journals.plos.org
Hedef kitle / uygunluk	Japonya’da ikamet eden bireyler (2014-2023 arası ~18% katılım)journals.plos.orgjournals.plos.org; 0-19 yaş için Junior NISA (¥800k limit) mevcuttu	Japonya’da ikamet eden 18+ bireyler; Junior NISA kaldırıldılinkedin.com. Daha geniş kitleyi çekmek için finansal okuryazarlık teşviği planlanıyorfsa.go.jp.

Tablo 1: NISA programının 2024 öncesi ve 2024 sonrası yapısının karşılaştırması. Yeni NISA ile yatırım limitleri ciddi oranda yükseltilmiş ve vergi muafiyetine tabi tutulan süre kısıtı kaldırılmıştır.

Yukarıdaki değişikliklerle Yeni NISA, yatırımcılar için çok daha cazip bir vergi avantajlı hesap haline gelmiştir. Artık her bir birey, toplamda ¥18 milyon birikime kadar NISA hesabında varlık tutabilir ve bu varlıkların getirileri için kalıcı olarak %20’lik sermaye kazancı vergisinden muaf olacaktırreuters.com. Başka bir deyişle, önceki sistemde mevcut olan “5 yıl/20 yıl sonra vergi avantajı sona erer” kuralı yürürlükten kaldırılmış, NISA hesapları süresiz bir yatırım teşviki aracına dönüşmüştürlinkedin.comjournals.plos.org. Ayrıca önceki sistemde bir yatırımcı aynı yıl içinde ya Genel ya da Tsumitate NISA’dan sadece birini kullanabiliyorken, yeni düzenlemede her iki hesap türüne de aynı yıl içinde üst limitlerden yatırımlara izin verilmektedirwisdomtree.comwisdomtree.com. Bu sayede 2024 itibarıyla bir yatırımcı yıllık toplam ¥3,6 milyon (yaklaşık 24 bin ABD Doları) tutarında yatırımını NISA kapsamında değerlendirebilmektedirwisdomtree.com

.

Bir diğer önemli nokta, NISA’nın esneklik ve erişilebilirlik açısından Japonya’daki diğer tasarruf araçlarından farklı olmasıdır. Örneğin Japonya’da emeklilik amaçlı vergi teşvikli bir diğer hesap türü olan iDeCo (Individual-type Defined Contribution Plan), 60 yaşına kadar çekim kısıtı ve yönetim ücreti gibi sınırlamalara sahipken, NISA hesaplarından istenildiği zaman ücretsiz çekim yapılabilir ve hesaplar için herhangi bir yönetim ücreti bulunmamaktadırlinkedin.com. Bu yönüyle NISA, emeklilik birikimi dışında da esnek bir yatırım aracı olarak konumlanmıştır. Hedef kitle olarak Yeni NISA, çalışma çağındaki bireylerden emeklilere kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır; nitekim 2023 verilerine göre 40’lı yaşlar en büyük kullanıcı grubu (%18,9), ardından 50’li yaşlar (%18) gelmekte, hatta 80’li yaş grubunun dahi %6,7 payı bulunmaktadırreuters.com. Bu dağılım, programın sadece genç yatırımcılara değil orta ve ileri yaş gruplarına da hitap ettiğini göstermektedir. Sonuç olarak, yapısal iyileştirmeler sayesinde Yeni NISA, daha yüksek tutarlı ve uzun vadeli yatırımları teşvik eden, her yaş grubundan bireyin rahatlıkla kullanabileceği güçlü bir yatırım aracı haline gelmiştir.

2. 2024 Sonrası NISA Programında Büyüme ve Yatırımcı İlgisi

Hesap Sayıları ve Katılım: 2024 revizyonunun yürürlüğe girmesiyle birlikte NISA programına olan ilginin belirgin biçimde arttığı gözlenmektedir. Finansal Hizmetler Ajansı (FSA) verilerine göre, NISA hesaplarının sayısı 2014’te 7,27 milyondan 2019’da yaklaşık 13,3 milyona ve 2023 ortası itibarıyla 19,4 milyona yükselmiştirreuters.comreuters.com. Yıl sonuna doğru bu artış ivmesi devam etmiş ve 2023 sonunda toplam NISA hesap sayısı 21 milyonu aşmıştırfsa.go.jp. Bu, Japonya’nın yetişkin nüfusunun henüz yaklaşık %20’sine karşılık gelse de önceki yıllara kıyasla ciddi bir büyümeye işaret etmektedir (2019’dan 2023’e %46 artış)reuters.com. Hükümet, 2024 sonrası beş yıl içinde hesap sayısını ikiye katlayarak 34 milyona çıkarmayı hedeflemektedirlinkedin.com, bu da nüfusun önemli bir bölümünün yatırım ekosistemine dahil edilmesi anlamına gelecektir.

Yatırım Tutarları ve Piyasa Girdileri: NISA hesaplarına yapılan yatırımlar da paralel şekilde büyümüştür. 2014’ten 2023 ortasına kadar bireysel yatırımcılar NISA hesapları aracılığıyla toplam ¥32,8 trilyon tutarında menkul kıymet alımı gerçekleştirmiştirreuters.com. Yalnızca 2023 yılının ilk yarısında NISA üzerinden yapılan yeni yatırım tutarı ¥2,7 trilyon seviyesine ulaşmıştırreuters.com. 2024’te programın genişlemesiyle bu rakamlar daha da hızlanmıştır. Nitekim Ocak 2024’te reformların yürürlüğe girmesini takiben ilk iki hafta içinde ¥464,9 milyar değerinde hisse senedi (ve fon) alımı NISA hesaplarıyla yapılmış, bu tutar önceki aylık ortalamaların neredeyse üç katına ulaşmıştırlinkedin.com. Bu olağanüstü başlangıç, bireysel yatırımcıların vergi teşvikinden faydalanmak için hızla harekete geçtiğini göstermektedir. Japonya Menkul Kıymet Satıcıları Birliği verileri de 2024 başında NISA yoluyla yapılan hisse alımlarının %47’sinin yerli (Japon) hisselerde olduğunu, geri kalanının ise yabancı menkul kıymetlere gittiğini belirtmektedirlinkedin.com. Bu durum, yatırımcıların önemli bir bölümünün yerli piyasaya güvendiğine işaret ederken, aynı zamanda yabancı piyasalara (özellikle ABD) yönelimin de yüksek olduğunu ortaya koymaktadır.

Hanehalkı Varlıkları ve Yatırım Eğilimleri: NISA programı, Japonya’daki geleneksel tasarruf alışkanlıklarını değiştirmeye başlamıştır. Bank of Japan verilerine göre Japon hanehalklarının toplam finansal varlıkları 2023 ortasında ¥2.115 trilyon ile rekor seviyeye ulaşmış, bunun yarıdan fazlası hâlâ nakit veya mevduat olarak tutulmaktadırreuters.com. Kishida hükümeti, NISA genişlemesiyle bu devasa nakit birikiminin bir kısmını sermaye piyasalarına kanalize etmeyi ve hanelerin yatırım kaynaklı gelirlerini ikiye katlamayı amaçlamaktadırreuters.com. 2022 sonu itibarıyla NISA hesaplarında biriken varlık tutarı yaklaşık ¥8,3 trilyon iken (çoğunlukla yatırım fonlarında değerlendirilmiş)journals.plos.org, 2024 reformlarının ardından önümüzdeki 5 yılda NISA’daki toplam yatırım bakiyesinin ¥33 trilyondan ¥56-66 trilyon aralığına yükselmesi hedeflenmektedirlinkedin.comreuters.com. Analistler de bu hedeflerin gerçekçi olduğunu vurgulamaktadır: Örneğin J.P. Morgan, yıllık 3 milyon yeni hesap açılması ve ortalama katkıların artması halinde 5 yıl içinde NISA bakiyelerinin ¥45 trilyon artabileceğini öngörmektedirreuters.com.

Yatırımcı Profili ve Davranışlar: NISA’nın yatırımcı tabanına bakıldığında, programa katılanların demografik çeşitliliği dikkat çekicidir. 2023 itibarıyla hesapların yaş dağılımı incelendiğinde, en büyük payın 40’lı (%18,9) ve 50’li (%18,0) yaşlarda olduğu, bunu 30’lu yaşlar (%15 civarı tahmin) ve 60’ların izlediği görülür; 80 yaş üzeri yatırımcılar bile toplamın %6,7’sini oluşturmaktadırreuters.com. Genç katılımı artırmak için özellikle 2020’lerin başında sosyal medya ve finansal influencer’ların da etkisiyle 20’li yaş grubunda borsa yatırımlarına ilgi uyandığı belirtilmektedirreuters.com. Nitekim 2024 Eylül ayı itibarıyla 40 yaş altı yatırımcıların sahip olduğu NISA hesap sayısı 7,4 milyona çıkarak bir önceki yılın aynı dönemine göre yaklaşık %28 artış kaydetmiştir (2023’te 5,8 milyondu)^(1). Bu veriler, Yeni NISA’nın genç nesli de yavaş yavaş yatırım dünyasına çekmeye başladığını göstermektedir.

Yatırımcı davranışlarındaki bir diğer değişim risk alma iştahının artmasıdır. Geleneksel olarak riskten kaçınma eğilimi yüksek olan Japon haneleri, uzun yıllar nakitte kalmayı tercih etmiştijournals.plos.org. Ancak NISA’nın teşvikiyle artık daha fazla hane, birikimlerinin en azından bir kısmını hisse senedi veya yatırım fonlarında değerlendirmeye yöneliyor. Broker şirketleriyle yapılan görüşmeler, NISA sayesinde hanehalklarının daha fazla risk almaya başladığını ve nakitlerini hisse senetlerine kaydırdığını göstermektedirreuters.com. Bu eğilim, ekonominin uzun vadeli dinamizmi açısından önemli bir dönüşüme işaret etmektedir. Özetle, 2024 sonrasında NISA programı hem katılımcı sayısı hem de yatırım hacmi bakımından belirgin bir büyüme yaşamış; farklı yaş gruplarından bireylerin piyasaya katılımını kolaylaştırarak Japonya’nın yatırımcı tabanını genişletmiştir.

3. NISA Programının Başarısını Ortaya Koyan 7 Temel Unsur

Yeni NISA programının başarılı sayılabilecek ilk sonuçları, çeşitli açılardan incelenebilir. Aşağıda, programın başarısına katkıda bulunan yedi temel unsur ayrı ayrı ele alınmıştır:

1. Güçlü Vergi Teşvikleri ve Artırılan Yatırım Limitleri: Programın belki de en büyük cazibesi, sunduğu vergi avantajlarıdır. NISA hesabı üzerinden elde edilen kazançların %20 oranındaki sermaye kazancı vergisinden muaf tutulması, özellikle uzun vadede bileşik getiri elde etmek isteyen yatırımcılar için büyük bir teşviktirreuters.com. 2024 reformuyla birlikte bu vergi muafiyetinin süre kısıtının kaldırılıp ömür boyu geçerli hale getirilmesi, yatırımcıları kısa vadeli düşünmek yerine uzun vadeli birikime yöneltmiştirlinkedin.com. Ayrıca yıllık yatırım üst limitinin toplam ¥3,6 milyon gibi oldukça yüksek bir düzeye çıkarılması, daha geniş çaplı portföy oluşturma imkânı sunarak varlıklı veya yüksek tasarruf yapabilen kesimler kadar orta gelirli yatırımcılara da daha fazla birikim yapma alanı tanımıştırreuters.com. Örneğin, 2023’te Genel NISA’ya maksimum ¥1,2 milyon yatıran bir kişi için vergi muafiyetli getiri imkânı sınırlıydı; 2024’te ise aynı kişi Genel NISA’ya ¥2,4 milyon + Tsumitate NISA’ya ¥1,2 milyon yatırarak vergi avantajını daha yüksek tutarlara uygulayabilecektirwisdomtree.comwisdomtree.com. Vergi avantajlarının bu şekilde genişletilmesi, akademik çalışmalarda da vurgulandığı gibi, hanehalklarının daha yüksek tutarlarda yatırım yapma motivasyonunu artıran kritik bir faktördürjournals.plos.orgjournals.plos.org. NISA’daki bu yenilikler, benzer vergi teşvikli hesapların başarılı olduğu Batı ülkelerinin deneyimleriyle de uyumludur; vergi muafiyetinin geniş olduğu durumlarda hanehalkı yatırımlarının ve sermaye birikiminin belirgin şekilde arttığı bilinmektedirjournals.plos.org.

2. Bireysel Yatırımcı Katılımındaki Hızlı Artış: Programın başarısını gösteren en somut ölçütlerden biri, NISA hesap sayısındaki artıştır. 2024 reformu öncesinde nispeten yavaş büyüyen hesap sayıları, reform sonrasında adeta sıçrama yapmıştır. 2014’te 7 milyon civarı olan NISA hesap adedi 2023 sonunda 21 milyonu aşarak üçe katlanmış, özellikle 2020 sonrası dönemde ivme kazanmıştırreuters.comfsa.go.jp. Bu artış, geniş halk kesimlerinin yatırım dünyasına NISA aracılığıyla adım attığının göstergesidir. Hükümetin koyduğu 5 yılda hesap sayısını ikiye katlama hedefi (34 milyon hesap) de dikkate alındığında, katılımcı tabanının hızla genişlemesi programın ilk başarı hanesine yazılabilirlinkedin.com. Katılımın artmasında, bankalar ve aracı kurumlar tarafından yürütülen tanıtım kampanyaları, dijital platformlar üzerinden kolay hesap açma süreçleri ve genç nesli hedef alan finansal okuryazarlık eğitimlerinin de payı vardır. Örneğin, 2023 sonunda FSA, NISA hesap sahipliğini artırmak için finansal okuryazarlığı teşvik eden ve müşteri-odaklı danışmanlığı vurgulayan girişimler başlatmıştırfsa.go.jp. Sonuç olarak, NISA milyonlarca yeni yatırımcıyı piyasalarla tanıştırarak finansal katılımı artırmada başarılı olmuştur.

3. Sermaye Piyasalarında Canlanma ve Likidite Artışı: NISA’nın genişlemesi, Tokyo borsasında ve genel olarak sermaye piyasalarında kayda değer bir canlanmayı beraberinde getirmiştir. Bireysel yatırımcıların piyasaya akın etmesiyle işlem hacimleri ve likidite artmış, bu da hisse senedi fiyatlarına destekleyici bir etki yapmıştır. 2023 yılında Nikkei 225 endeksi yaklaşık %28 değer kazanarak son otuz yılın zirvelerini görmüş ve 2024’te de zaman zaman tarihi rekorları zorlamıştır^(2). Analistler, bu yükseliş trendinde kurumsal faktörlerin yanında NISA kaynaklı yerli yatırımcı alımlarının da önemli bir payı olduğunu belirtmektedirwisdomtree.comwisdomtree.com. Morgan Stanley’in 2024 Nisan tarihli bir raporunda, NISA hesaplarından Japon hisse senetlerine gelen girişlerin, kurumun iyimser senaryosundaki tahminlerin 4 katı hızla gerçekleştiği vurgulanmıştırwisdomtree.com. Bu denli güçlü fon akışı, Japon hisse senetlerine talebi artırarak bir boğa piyasasını beslemiştirwisdomtree.comwisdomtree.com. Ayrıca NISA üzerinden gelen taze yatırımlar, yatırım fonu sektörünü de büyütmüş; Japonya’daki yatırım fonu varlıklarının toplamı 2024 yılında %30 artışla 34 trilyon ¥ seviyesine çıkmıştır (bu artışın önemli bir kısmı NISA ile gelen yeni yatırımcılar sayesinde gerçekleşmiştir)asiaasset.com. Sonuç olarak, NISA programı sermaye piyasalarına adeta bir can suyu etkisi yaratarak hem yerli hisse senetlerine hem de yatırım fonlarına olan talebi canlandırmış, piyasaların derinliğini ve canlılığını artırmıştır.

4. Yatırımcı Davranışlarında Olumlu Değişim ve Artan Risk İştahı: Japonya’da uzun yıllar “nakit kraldır” anlayışı hâkim olmuş, hanehalkları riskli varlıklardan uzak durmuşturjournals.plos.org. NISA programı ise bu davranış kalıbını kademeli de olsa değiştirmeye başlamış ve yatırımcıların risk algısını dönüştürmede başarılı olmuştur. Programın başlangıcından bu yana bireyler arasında hisse senedi ve fon sahibi olma oranı yükselmiş, özellikle pandemiden sonra sosyal medya etkisiyle genç kuşak arasında borsaya merak artmıştırreuters.com. NISA sayesinde daha önce yatırım yapmamış binlerce kişi ilk defa hisse senedi veya fon sahibi olmuştur ki bu, finansal piyasaların tabana yayılması açısından kritik bir gelişmedir. Dahası, NISA hesap sahiplerinin portföy tercihlerine bakıldığında çeşitliliğin arttığı gözlenmektedir: Yatırımcılar portföylerini yalnızca mevduat veya birkaç tanıdık hisse ile sınırlamak yerine, yatırım fonları, ETF’ler, hatta yurtdışı hisse senetlerini de içerecek şekilde dağıtmaktadır. Nitekim 2014’ten 2023’e kadar NISA hesaplarında yapılan toplam alımların yaklaşık %59’u yatırım fonlarına, %38’i doğrudan hisse senetlerine, geri kalanı ETF ve REIT gibi araçlara yönelmiştirreuters.com. Bu dağılım, bireysel yatırımcıların uzun vadeli ve dengeli portföy oluşturma bilincine erişmeye başladığını göstermektedir. Risk iştahındaki artışın bir göstergesi de, yurt dışı piyasalara yönelimin yükselmesidir: 2023 itibarıyla çevrimiçi aracı kurumlarda en popüler NISA yatırımları listesinde ABD borsa yatırım fonları ve büyük teknoloji hisseleri üst sıralarda yer almıştırreuters.comreuters.com. Özetle, NISA programı Japon yatırımcıların finansal davranışlarını modernize etmiş; riskten tamamen kaçınan tutumdan, ölçülü risk alarak sermaye piyasalarına katılım sağlayan bir tutuma geçişi teşvik etmiştir.

5. Geniş Kitlelere Yayılım ve Finansal Kapsayıcılık: Programın başarısının bir diğer boyutu, yatırımın toplumun farklı kesimlerine yayılmasıdır. Akademik araştırmalar, vergi teşvikli yatırım hesaplarının genellikle orta gelir gruplarında yatırım düzeylerini artırdığını göstermektedirjournals.plos.org. NISA da benzer şekilde, sadece hali hazırda yatırım yapma eğiliminde olan varlıklı kesimleri değil, daha önce piyasalara uzak duran kesimleri hedeflemektedir. Örneğin bir çalışmada, düzenli küçük yatırımlara dayalı Tsumitate NISA’nın kadın, daha yaşlı, yarı zamanlı çalışan ve riskten kaçınan bireyler tarafından tercih edildiği; buna karşın Genel NISA’nın genç, erkek ve finansal okuryazarlığı yüksek bireylerce daha çok kullanıldığı tespit edilmiştirjournals.plos.orgjournals.plos.org. Bu bulgu, NISA’nın farklı sosyo-demografik grupların ihtiyaçlarına cevap verebilen esneklikte tasarlandığını gösterir. Yani küçük tutarlarla uzun vadeli birikim yapmak isteyen daha geniş kitleler de, daha aktif yatırım yapmak isteyen kesimler de NISA’da kendine uygun bir seçenek bulabilmektedir. Yeni NISA düzenlemeleriyle birlikte Junior NISA’nın kaldırılması, hesapların artık sadece yetişkinlerce açılabilmesi anlamına gelse de, ailelerin çocukları adına birikim yapma motivasyonu Tsumitate hesapları aracılığıyla devam edebilecektir. Öte yandan, hükümet ve finansal kurumlar özellikle finansal okuryazarlığı artırmaya yönelik çabalarını yoğunlaştırmıştırfsa.go.jp. Bu kapsamda seminerler, çevrimiçi eğitimler ve gençlere yönelik programlar düzenlenerek, daha önce borsadan çekinen kesimlerin bilinçli şekilde yatırım yapmalarının önü açılmaktadır. Sonuç olarak NISA, yatırımın toplum geneline yayılması ve finansal kapsayıcılığın artması noktasında önemli bir araç olarak başarı göstermektedir.

6. Politika Desteği ve “Yeni Kapitalizm” Vizyonu ile Uyum: NISA programının başarısı, büyük ölçüde güçlü bir siyasi irade ve vizyoner ekonomik planlama ile desteklenmektedir. Başbakan Fumio Kishida’nın ortaya koyduğu “Yeni Kapitalizm” vizyonu, hanehalkı servetinin artırılması ve büyümenin getirilerinin daha adil paylaşılması prensiplerine dayanmaktadırreuters.com. Kishida, NISA’yı bu vizyonun temel taşlarından biri ilan ederek programın genişletilmesini bizzat sahiplenmiştirreuters.comreuters.com. Bu yüksek profilli destek sayesinde, bürokrasi ve özel sektör programın tanıtımı ve uygulanması konusunda teşvik edilmiştir. Örneğin düzenleyici kurumlar NISA’nın yayılımını engelleyen bürokratik engelleri azaltırken, bankalar ve brokerler de hükümetin çağrısıyla ücret indirimleri ve kampanyalar yaparak daha fazla müşteri çekmeye çalışmıştır. Politika yapıcılar ayrıca NISA’yı diğer reformlarla entegre şekilde ele almıştır: Tokyo Borsası’nın 2022’de uygulamaya koyduğu şirketleri özkaynak verimliliğini artırmaya teşvik eden düzenlemeler (TSE’nin kâr artırmayan şirketleri “isim vererek uyarma” politikası gibi) ile NISA’dan gelen yeni yatırımcı talebi birleşince, Japon şirketlerinin performansını iyileştirmesi yönünde çift taraflı bir baskı oluşmuşturwisdomtree.comwisdomtree.com. Yine 2023’teki Shunto ücret pazarlıkları sonucu büyük şirketlerin yıllık ücret artışlarını %5’in üzerine çıkarması, hanehalklarının yatırım yapabilecekleri geliri artırmış ve NISA’ya aktarılacak fonları beslemiştirwisdomtree.com. Tüm bu gelişmeler, NISA’nın başarısının arkasında sadece teknik düzenlemelerin değil, kapsamlı bir ekonomik dönüşüm vizyonunun bulunduğunu göstermektedir. Kamunun açık desteği ve programın ekonomik büyüme stratejisine entegrasyonu, NISA’ya yönelik güveni artırmış ve uzun vadeli sürdürülebilirliğini sağlamlaştırmıştır.

7. Uzun Vadeli Yatırım Kültürünün Teşviki: NISA programının nihai başarısı, Japon toplumunda uzun vadeli bir yatırım kültürünün filizlenmesidir. Önceki yıllarda kısa vadeli spekülatif işlemler veya tasarrufları mevduatta tutma eğilimi yaygınken, NISA ile birlikte “buy and hold” yaklaşımı teşvik edilmektedir. Özellikle Tsumitate NISA’nın 20 yıla varan uzun vade perspektifi, hanehalklarını düzenli ve disiplinli şekilde yatırım yapmaya yönlendirmiştir. 2024 sonrası kaldırılan süre sınırı ise tüm yatırımlar için “uzun vadede bekleme” motivasyonunu güçlendirmiştirjournals.plos.org. Program başladığından bu yana en popüler yatırım ürünlerinin başında %59 pay ile yatırım fonlarının gelmesi tesadüf değildir; zira bu fonlar, birikimlerin uzun vadede profesyonel yönetilerek büyütülmesi amacına hizmet etmektedirreuters.com. Bireyler aylık küçük tutarlarla bile olsa fon alımı yaparak yıllar içinde hatırı sayılır portföyler oluşturma yoluna gitmektedir. Böylece kısa vadeli dalgalanmalardan etkilenmeden, yıllar içinde servet biriktirme anlayışı yaygınlaşmaktadır. Bu kültürel değişimin ilk işaretleri, 2020’lerin başında görülmeye başlanmıştır: Örneğin pandemide piyasalardaki düşüşü fırsat gören birçok genç yatırımcı, NISA hesapları aracılığıyla düzenli alımlar yaparak düşen fiyatlardan uzun vadeli pozisyon almıştırreuters.com. Yeni NISA düzenlemesi de bu kültürü destekler niteliktedir; belirsiz süreli vergi muafiyeti, yatırımcıları aceleci işlem yapmaktan ziyade sabırla yatırımını tutmaya teşvik eder. Uzun vadeli yatırım kültürünün yerleşmesi, sadece bireysel refah için değil, aynı zamanda Japonya’nın sermaye piyasalarının istikrarı ve derinliği için de önemli bir kazanımdır. Bu bakımdan, NISA programının belki en kalıcı başarılarından biri, gelecek nesillere aktarılabilecek bir yatırım alışkanlığını toplumda kökleştirmeye başlamasıdır.

4. NISA Programının Potansiyel Riskli Yönleri (3 Unsur)

Yeni NISA programının olumlu yanları kadar, dikkatle yönetilmezse ortaya çıkabilecek bazı riskli yönleri de bulunmaktadır. Aşağıda, programla ilişkili üç potansiyel tehlike unsuru incelenmiştir:

1. Yatırım Balonu Oluşumu ve Piyasa Aşırılıklarının Riski: Büyük miktarda bireysel fonun hızla piyasaya akması, özellikle belirli varlık sınıflarında yatırım balonu oluşma riskini beraberinde getirebilir. NISA teşvikleri, hisse senetlerine yönelik talebi artırırken, piyasa değerlemelerinin temel ekonomik göstergelerden kopmasına yol açabilir. Örneğin 2023-2024 döneminde Japonya’da hisse senetlerinin uzun yıllar sonra tarihi zirvelere ulaşmasıyla bazı analistler, kısmen NISA etkisiyle yerli piyasanın aşırı değerlenebileceği uyarısında bulunmuştur^(3). Balon riski özellikle popüler hisselerde veya yatırımcıların yoğun ilgi gösterdiği sektörlerde belirgin hale gelebilir. NISA aracılığıyla piyasaya yeni giren deneyimsiz yatırımcıların sürü psikolojisiyle belli hisselere hücum etmesi, fiyatları kısa sürede gerçekçi olmayan seviyelere taşıyabilir. Bu durum sürdürülemez ve balon patladığında ciddi servet kayıplarına yol açabilir. Spekülatif dalgalanmalar Japon piyasalarında 2024 yazında örneğini gösterdiği gibi (Ağustos 2024’te Nikkei endeksinin ani düşüşüyle birçok yeni yatırımcının paniklemesi), piyasa düzeltmeleri deneyimsiz yatırımcılarda güven kaybına neden olabilirtsumugi.sala.jpmedia.moneyforward.com. Üstelik NISA kapsamında elde tutulan varlıkların uzun süreli olduğu düşünülürse, bir balonun çöküşü uzun vadeli birikimleri de zedeleyebilir. Dolayısıyla, piyasa düzenleyicilerinin aşırı oynaklık ve balon işaretlerine karşı uyanık olması, gerekirse soğutucu tedbirler alması (ör. marj çağrıları, yatırımcı uyarıları) önemli olacaktır. NISA’nın başarısının sürdürülebilirliği, piyasaların sağlıklı işleyişini korumasına bağlıdır; aksi halde kısa vadeli bir balon, programa duyulan kamu güvenini de sarsabilir.

2. Gelir Dağılımı Eşitsizliği ve Adalet Endişesi: Vergi avantajlı yatırım hesapları genellikle varlık sahibi kesimlere daha fazla fayda sağladığı için eleştirilir ve NISA da bu eleştiriden muaf değildir. Program her ne kadar geniş kesimleri yatırıma teşvik etmeyi amaçlasa da, yüksek gelirlilerin ve mevcut serveti olanların programdan orantısız biçimde faydalanma riski bulunmaktadırjournals.plos.org. Örneğin, yıllık ¥3,6 milyon (aylık ¥300.000) yatırım yapabilecek mali güce sahip bir yatırımcı, vergiden muaf kazanç potansiyelini tam kapasite kullanabilirken; düşük ve orta gelirli bir yatırımcı bu üst sınıra yaklaşamayabilir. Sonuçta, zengin kesim yatırımlarından vergi muafiyetiyle büyük kazançlar sağlarken, dar gelirli kesim daha küçük tutarlarla sınırlı kaldığından göreli servet farkı açılabilir. Bir çalışmada, vergi avantajlı hesapların yüksek gelir gruplarına daha fazla yarar sağladığı, çünkü bu grupların tasarruf ve yatırım yapabilme kapasitelerinin daha yüksek olduğu vurgulanmıştırjournals.plos.org. Japonya özelinde de NISA hesap sahipliği oranının 2022 itibarıyla nüfusun sadece %18 civarında kalmasıjournals.plos.orgjournals.plos.org, toplumun geniş bir kesiminin henüz bu avantajdan yararlanamadığını göstermektedir. Bu kesimler büyük ölçüde düşük gelirli veya yatırım kültürüne uzak kişiler olabilir. Eğer NISA daha fazla yaygınlaşmazsa, bir tarafta yatırım getirileri üzerinden vergiden muaf zenginleşen bir azınlık ile diğer tarafta tasarruflarını bankada tutan ve enflasyon karşısında eriten çoğunluk arasındaki uçurum büyüyebilir. Bu durum, programın “hanehalkı servetini geniş tabana yayma” amacına ters düşecektir. Hükümet bu riski azaltmak için finansal eğitim ve tanıtım çabalarını artırmayı, böylece her gelir grubundan insanın NISA kullanmasını sağlamayı planlamaktadırfsa.go.jp. Ayrıca gerekirse ileride gelire dayalı katkı teşvikleri veya düşük gelir gruplarına yönelik ek avantajlar (örneğin devlet destekli eşleşme katkıları) gündeme gelebilir. Sonuç olarak, NISA’nın yarattığı vergi avantajının adil dağılımı dikkatle izlenmeli; program, sadece varlıklı kesimin vergi cennetine dönüşmesi eleştirilerini hak etmeyecek şekilde yönetilmelidir.

3. Spekülatif Davranış Teşviki ve Finansal Eğitimin Önemi: NISA, uzun vadeli yatırım kültürünü teşvik etmeyi amaçlasa da yanlış anlaşıldığında kısa vadeli spekülasyonu körükleme riski taşır. Vergi muafiyeti, özellikle genç ve tecrübesiz yatırımcılarda “nasıl olsa kazançtan vergi ödemiyorum” düşüncesiyle aşırı riskli pozisyonlar alma eğilimini artırabilir. Örneğin bazı yatırımcılar tüm NISA bakiyelerini yüksek oynaklıklı yabancı teknoloji hisselerine veya kripto benzeri riskli enstrümanlara yatırarak kısa sürede yüksek getiri hedefleyebilirler. Nitekim Japon aracı kurumları, genç yatırımcıların ABD piyasasına ve popüler hisselere yoğunlaştığını, bunun altında da yerel piyasaların durgun olduğu algısının yattığını raporlamıştırreuters.comreuters.com. Ancak bu tek yönlü eğilim, piyasa döngüleri tersine döndüğünde ciddi zararlar doğurabilir. Örneğin ABD borsasında sert bir düşüş yaşanması halinde, NISA aracılığıyla ABD hisselerine yatırımı bulunan Japon yatırımcılar kayda değer kayıplarla karşılaşabilir. Üstelik bu zararlar, NISA hesabının doğası gereği vergiye tabi olmadığından, sermaye zararlarının da vergisel bir telafisi olmayacaktır (diğer hesaplarda zararlar belli koşullarda vergisel olarak mahsup edilebilirken, NISA’da kazanç da zarar da vergisel etkiye tabi değildir). Bu durum, yanlış yönlendirilmiş yatırımcılar için çifte kayıp anlamına gelebilir. Dolayısıyla, NISA’nın başarısı için finansal eğitim ve bilinçlendirme hayati önemdedir. Piyasa tecrübesi az yatırımcılara, portföylerini nasıl çeşitlendirecekleri, risk yönetimi yapacakları ve uzun vadeli bir perspektifi nasıl koruyacakları öğretilmelidir. Katauke ve arkadaşlarının 2025 tarihli kapsamlı çalışması, NISA’nın geniş kitlelere yayılması için finansal eğitim seferberliğinin şart olduğunu vurgulayarak, özellikle yeni yatırımcıların geleneksel “nakitte kalma” alışkanlığını kırmak için doğru yönlendirilmesi gerektiğini belirtmiştirjournals.plos.org. Aksi takdirde, piyasa dalgalanmalarında panik satışı yapan veya modaya kapılıp yanlış yatırımlara yüklü giren yatırımcılar yüzünden program toplumsal kredibilitesini zedeleyebilir. Sonuç olarak, NISA beraberinde sorumlu yatırımcılık kültürünü de yaygınlaştırabilirse amacına ulaşacaktır. Bu da ancak kullanıcıların spekülatif hevesler yerine bilinçli kararlarla hareket etmesiyle mümkün olacaktır ki bu noktada eğitim, düzenleyici gözetim ve şeffaf bilgilendirme kritik rol oynar.

5. Uluslararası Karşılaştırma: Japonya ve Diğer Ülkelerde Benzer Uygulamalar

Japonya’nın NISA programı, tasarım ve hedefler bakımından dünya genelindeki benzer vergi teşvikli bireysel yatırım hesaplarıyla birçok ortak noktaya sahiptir. Aşağıda, özellikle Birleşik Krallık, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri örnekleri üzerinden kısa bir karşılaştırma sunulmuştur:

• Birleşik Krallık (UK) – Individual Savings Account (ISA): NISA’nın esin kaynağı olan İngiliz ISA sistemi 1999’dan bu yana uygulanmakta olup, bugüne dek oldukça başarılı sonuçlar vermiştirreuters.com. ISA, tıpkı NISA gibi bireylere vergi muafiyetli tasarruf ve yatırım imkânı tanır. 2024 itibarıyla yıllık £20.000 (yaklaşık ¥3,5 milyon) katkı limiti bulunan ISA hesaplarında elde edilen faiz, temettü ve sermaye kazançları vergiden muaftırtaxfoundation.org. İngiltere’de nüfusun geniş kesimi bu hesaba sahiptir: Örneğin 2020-21 döneminde 22 milyondan fazla kişi (yetişkin nüfusun ~%40’ı) ISA hesabı kullanmıştırtaxfoundation.orgtaxfoundation.org. Birikimler geniş gelir spektrumuna yayılmış durumdadır; yıllık £20 bin’den az geliri olan on milyonun üzerinde hane ISA’ya katkı yapmaktadırtaxfoundation.orgtaxfoundation.org. İngiltere örneği, vergi teşvikli hesapların uzun vadede hem tasarruf oranlarını artırdığını hem de farklı gelir gruplarınca benimsendiğini göstermektedir. Yapısal olarak ISA’lar farklı alt türlere ayrılır: Cash ISA (nakit mevduat), Stocks & Shares ISA (hisse senedi ve fon), Junior ISA (çocuklar için, yıllık £9k limit) ve Lifetime ISA (18-50 yaş arası, ev alımı veya emeklilik için yıllık £4k limit devlet bonuslu) gibi çeşitleri vardırtaxfoundation.org. Bu yönüyle İngiltere, Japonya’ya kıyasla daha segmentasyonlu bir model izlemektedir. Ancak her iki ülkede de temel prensip aynıdır: Vergi muafiyetiyle uzun vadeli bireysel birikimi teşvik etmek.
• Kanada – Tax-Free Savings Account (TFSA): Kanada’nın 2009’da uygulamaya koyduğu TFSA, yapısal olarak NISA/ISA’ya çok benzeyen bir diğer başarılı örnektir. TFSA’ya yatırılan tutarlar sonrası elde edilen her tür getiri (faiz, temettü, sermaye kazancı) vergiden muaftır ve herhangi bir çekim kısıtı yokturtaxfoundation.org. 2023 itibarıyla yıllık katkı limiti 6.500 CAD (~¥650.000) olmakla beraber, kullanılmayan limitler bir sonraki yıllara devredilebilmektedirtd.com. Uzun süredir TFSA kullanan bir Kanadalı, yıllar içinde toplam C$88.000 seviyesine varan birikmiş katkı hakkına sahip olabilmektedirtd.com. Kanadalılar TFSA’yı yoğun biçimde benimsemiştir: Son istatistiklere göre 14 milyonun üzerinde Kanadalının (yetişkin nüfusun yaklaşık %50’si) TFSA hesabı bulunmaktadır ve bu hesaplarda toplam C$276 milyar (¥29 trilyon) üzerinde varlık birikmiştirtd.com. TFSA’nın başarısı, basit ve esnek yapısından gelir; hesaplar nakit, hisse senedi, yatırım fonu, ETF, tahvil gibi çok çeşitli varlıkları barındırabilir ve hesap sahipleri istedikleri zaman vergi cezası olmadan çekim yapabilirlertd.com. Bu sayede Kanadalılar TFSA’yı hem kısa vadeli birikimler (örneğin tatil, araç alımı) hem de uzun vadeli yatırım/emeklilik amaçları için kullanabilmektedir. Japonya’nın NISA’sı ile TFSA arasındaki temel fark, NISA’da yıllık limitlerin kullanılmaması halinde devretmemesi (her yıl için sabit hak) ve toplam birikim için ¥18 milyon gibi bir üst tavan bulunmasıdır. TFSA’da ise hayat boyu toplam katkı limiti her yıl eklenen haklarla sürekli genişler (2023 itibarıyla toplam C$88.000). Her iki ülkede de hükümetler, bu hesapları halkın tasarruf alışkanlıklarını geliştirmek ve sermaye piyasalarına katılımı artırmak için etkin biçimde kullanmıştır.
• Amerika Birleşik Devletleri (ABD) – Bireysel Emeklilik Hesapları (IRA’lar) ve 401(k): ABD’de Japonya veya İngiltere tarzı tamamen serbest çekimli, genel amaçlı bir vergi muafiyetli yatırım hesabı bulunmamaktadır. Bunun yerine devlet, vergi teşviklerini özellikle emeklilik odaklı hesaplarda sunar. En yaygın örnekler Traditional IRA ve Roth IRA adı verilen bireysel emeklilik hesapları ile işveren sponsorlu 401(k) planlarıdır. 2024 yılında bir ABD’li, IRA hesabına yıllık en fazla $6.000-7.000 civarında katkı yapabilmektedirwisdomtree.com. Traditional IRA’lara yatırılan tutarlar vergiden düşülebilir (böylece anında vergi avantajı sağlanır) ve hesap içerisindeki büyüme vergiden ertelenir; Roth IRA’lar ise katkı sonrası kazançların vergiden muaf olduğu, çıkışta avantaj sağlayan yapıya sahiptir (NISA/ISA sistemi Roth’a benzer şekilde çıkışta vergi muafiyeti sunar)taxfoundation.org. 401(k) planlarında da benzer şekilde vergi avantajları (girişte veya çıkışta) ve işverenin eş katkı yaptığı modeller bulunur. ABD hesaplarının Japon NISA’sından temel farkı, bu hesaplardan 59½ yaşından önce para çekilmek istendiğinde vergi cezası uygulanmasıdır – yani tamamen likit değillerdir ve emeklilik amacı dışında kullanımları kısıtlıdır. Bu durum, ABD’de vergi teşviklerinin daha çok emeklilik birikimini özendirmeye yöneldiğini, Japonya ve diğer ülkelerde ise genel finansal varlık birikimini de kapsadığını gösterir. Katılımcı sayıları açısından bakıldığında, ABD’de 60 milyondan fazla kişinin 401(k) planlarına ve milyonlarcasının IRA’lara katkı yaptığı bilinmektedir; ancak nüfusuna oranla bireysel yatırım hesabı sahipliği İngiltere veya Kanada kadar yaygın değildirtaxfoundation.org. Bu yüzden bazı Amerikalı ekonomi çevreleri, Birleşik Krallık ISA modelinin ABD’de de uygulanması gerektiğini savunmaktadırtaxfoundation.orgtaxfoundation.org. Japonya’nın NISA deneyimi de bu tartışmalarda örnek gösterilmekte; yüksek nakit birikimi olan toplumlarda böyle esnek hesapların piyasaları canlandırmadaki rolü vurgulanmaktadır.
• Diğer Ülkeler: Birçok gelişmiş ülke, vatandaşlarını tasarruf ve yatırıma yönlendirmek için benzer araçlar geliştirmiştir. Örneğin Fransa’da Livret A adıyla bilinen tasarruf hesabı, belirli bir yıllık faize kadar vergiden muaf basit bir hesap olup nüfusun büyük kısmı tarafından kullanılmaktadır (ancak bu hesap doğrudan hisse yatırımı içermez, daha çok mevduat tarzıdır)en.wikipedia.org. Avustralya’da süperannuation denilen emeklilik hesapları ve Almanya’da Riester-Rente gibi planlar, vergi teşviki ile uzun vadeli birikim sağlamaya yönelik diğer örneklerdir. Türkiye’de de benzer mantıkla işleyen ancak emeklilik odaklı Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) bulunmaktadır ve devlet katkısı gibi teşviklerle katılımcılar desteklenmektedir. Bu örneklerin her biri, kendi ülkesinin ihtiyaçlarına göre farklılık gösterse de ortak payda, devletin vergi politikası yoluyla bireysel tasarrufu ve sermaye piyasalarına katılımı özendirmesidir. Japonya’nın NISA programı, bu küresel çabanın bir parçası olarak özgün bir konumda durmaktadır: Yüksek nakit tasarrufu ve yaşlanan nüfus sorununa karşı, halkı daha aktif yatırımcılar haline getirmeyi amaçlayan kapsamlı bir modeldir. Başlangıç sonuçları itibarıyla İngiltere ve Kanada’daki muadilleri kadar başarılı olma potansiyeli taşıdığını göstermiştir, ancak uzun vadede bu başarının kalıcılığı programın yukarıda tartışılan riskleri yönetebilme becerisine de bağlı olacaktır.

Sonuç

Japonya’nın 2024’te yenilediği NISA programı, ilk veriler ışığında hem bireysel yatırımcılar hem de ekonomi geneli için önemli kazanımlar vadeden bir girişim olarak öne çıkmaktadır. Yapısal iyileştirmeler (daha yüksek limitler, kalıcı vergi muafiyeti, esnek yatırım seçenekleri) sayesinde milyonlarca yeni yatırımcı piyasalarla tanışmış, atıl durumdaki nakit birikimlerinin bir kısmı üretken yatırımlara yönelmeye başlamıştır. Programın başarısını oluşturan unsurlar arasında vergi teşviklerinin gücü, katılımdaki genişleme, piyasaların canlanması, yatırım davranışlarındaki olumlu değişim ve güçlü politika desteği sayılabilir. NISA, Japonya gibi riskten kaçınan bir yatırımcı profiline sahip bir ülkede dahi, doğru teşviklerin yatırım kültürünü dönüştürebileceğini göstermiştir. Kısa süre içinde hesap sayılarının ve yatırım hacimlerinin rekor düzeylere ulaşması, “Yeni Kapitalizm” vizyonunun bir ayağı olarak NISA’nın isabetli bir politika hamlesi olduğuna işaret etmektedir.

Öte yandan, risk analizimiz, programın dikkatle izlenmesi gereken yönlerine de ışık tutmaktadır. Aşırı spekülatif davranışların veya piyasa balonlarının önüne geçilmesi, programın itibarını korumak için kritik olacaktır. Aynı şekilde NISA’nın sağladığı faydaların toplumun tüm kesimlerine yayıldığından emin olunmalı; aksi takdirde varlıklı ve bilgili azınlığın vergi avantajı lehine bir yapı oluşması, gelir eşitsizliği tartışmalarını alevlendirebilir. Bu nedenle, finansal okuryazarlığın artırılması ve yeni yatırımcıların bilinçlendirilmesi ihtiyacı büyüktür. Japon otoritelerinin de belirttiği gibi, NISA ile birlikte “müşteri odaklı” danışmanlık ve eğitim faaliyetlerinin hız kazanması gerekmektedirfsa.go.jp.

Uluslararası karşılaştırmalar, Japonya’nın NISA adımının küresel bir trendin parçası olduğunu ve benzer programların farklı ülkelerde başarıyla uygulanabildiğini göstermektedir. İngiltere ve Kanada örnekleri, uzun soluklu bakıldığında NISA’nın hem ekonomi genelinde sermaye birikimine katkı sağlayabileceğine hem de geniş halk kitlelerinin finansal güvenliğini artırabileceğine dair umut vermektedir. Japonya özelinde, NISA’nın başarısı aynı zamanda ülkenin kronik sorunlarından biri olan aşırı nakit biriktirme alışkanlığını kırma potansiyeli taşımaktadır. Hanehalklarının yüksek mevduat oranlarından kademeli olarak yatırım araçlarına yönelmesi, Japon ekonomisinin verimliliğini ve büyüme dinamiklerini olumlu yönde etkileyebilir.

Sonuç olarak, 2024’te yenilenen NISA programı Japonya için önemli bir dönüm noktasıdır. İlk yılındaki performansı, programın doğru kurgulandığında hem mikro düzeyde (bireysel yatırımcı refahı) hem de makro düzeyde (piyasa canlılığı ve ekonomik büyüme) kayda değer faydalar sağlayabileceğini ortaya koymuştur. Ancak bu kazanımların kalıcı olması, risk unsurlarının proaktif şekilde yönetilmesine bağlıdır. NISA’nın gelecekte de başarılı bir şekilde işlemesi için denge unsuru basittir: Yatırımcıya yeterli teşviki verirken, onu yeterli bilinçle donatmak. Eğer Japonya bu dengeyi tutturabilirse, NISA programı sadece bugünün yatırımcılarına değil, gelecek nesillere de hizmet eden kalıcı bir finansal yapıtaşı haline gelebilir.

Kaynaklar:

1. reuters.comreuters.com Reuters (30 Kasım 2023). “What is Japan’s NISA tax-free investment scheme?” – NISA’nın tanımı, 2024 revizyonu ve hükümetin “Yeni Kapitalizm” vizyonuyla ilişkisi.
2. reuters.comreuters.com Reuters (30 Kasım 2023). Aynı haber – NISA’nın 2014’teki başlangıcı, ISA modeline dayandığı ve hesap türlerinin açıklaması; 2024 öncesi yıllık limitler ve vergi muafiyet süreleri.
3. reuters.comjournals.plos.org Reuters ve PLOS One (2025). – 2024’te NISA’da yapılan değişiklikler: Genel NISA limitinin ¥2,4 milyona, Tsumitate limitinin ¥1,2 milyona çıkarılması, toplam ¥18 milyon tavanı ve vergi muafiyet süresinin kaldırılması.
4. linkedin.com

Deborah Fuhr (LinkedIn, Haziran 2024) ve WisdomTree (Nisan 2024). – Yeni NISA’nın yatırım limitlerini artırması ve eski/yeni NISA yıllık katkı imkanlarının tablo halinde karşılaştırması (JSDA verileriyle).

• reuters.comreuters.com Reuters (Kasım 2023). – NISA hesap türleri (Genel vs Tsumitate) ve eski sistemdeki yıllık katkı ve vergi muafiyet süreleri (Genel: ¥1,2m/5 yıl, Tsumitate: ¥0,4m/20 yıl).
• journals.plos.orgjournals.plos.org PLOS One (2025). “What determines investment in NISA?” – 2022 sonu itibarıyla Japon nüfusunun ~%18’inin NISA hesabı olduğu, %48’inin ise programın sadece ismini duyduğu; eski programda katılımın hedeflenenden düşük kaldığı tespiti.
• linkedin.com Deborah Fuhr (LinkedIn, 2024). – NISA ve iDeCo karşılaştırması: NISA’nın esnekliği (serbest çekim, ücret olmaması) vs iDeCo’nun kısıtları (60 yaşa kadar çekim yok, yönetim ücreti).
• reuters.com Reuters (Kasım 2023). – 2023 itibarıyla NISA hesaplarının yaş gruplarına göre dağılımı (40’lı yaşlar %18,9 ile en büyük grup, 50’ler %18, 80’ler %6,7 vb.).
• reuters.comfsa.go.jp Reuters (Kasım 2023) ve FSA Raporu (2024). – NISA hesap sayısının 2019’dan 2023’e %46 artarak 19 milyondan 21 milyona çıktığı; FSA’nın 2023 sonu verisi (21 milyon hesap) ve finansal okuryazarlık vurgusu.
• reuters.com Reuters (Kasım 2023). – 2014’ten Haziran 2023’e NISA üzerinden yapılan toplam yatırım tutarı (¥32,8 trilyon) ve 2023 ilk yarısındaki tutar (¥2,7 trilyon).
• linkedin.com Deborah Fuhr (LinkedIn, 2024). – Ocak 2024’te NISA hesaplarından iki haftada ¥464,9 milyarlık hisse/ETF/REIT alımı yapıldığı, bunun önceki rekorların neredeyse üç katı olduğu bilgisi (Nikkei kaynaklı).
• reuters.com Reuters (Kasım 2023). – J.P. Morgan analist beklentisi: Yeni NISA ile her yıl 3 milyon yeni hesap açılır ve alımlar artarsa 5 yılda NISA bakiyelerinin 45 trilyon ¥ artabileceği tahmini.
• linkedin.com Deborah Fuhr (LinkedIn, 2024). – Hükümetin hedefleri: NISA hesap sayısını 5 yılda 34 milyona, toplam yatırım tutarını 28 trilyondan 56 trilyon ¥’ye çıkarmayı planladığı (2023 Eylül verileriyle).
• reuters.com Reuters (Kasım 2023). – Pandemi dönemiyle birlikte genç yatırımcıların sosyal medya etkisiyle borsaya ilgi duyduğu ve NISA hesap sayılarının pandemi sonrasında hızla arttığı (2023’te 19 milyon hesaba ulaşılması).
• reuters.com Reuters (Kasım 2023). – Japon hanehalklarının 2023 ortası itibarıyla 2.115 trilyon ¥ finansal varlığı olduğu, bunun yarısından fazlasının nakitte tutulduğu; Kishida’nın hedefinin yatırımlardan elde edilen geliri ikiye katlamak olduğu.
• journals.plos.org PLOS One (2025). – Batılı ülkelerde vergi teşvikli hesapların orta sınıf yatırımlarını artırdığı, ancak yüksek gelir gruplarının tasarruf kapasitesi daha yüksek olduğundan en çok onların yararlandığına dair bulgu (Crawford & Freedman, 2010 çalışması).
• wisdomtree.com WisdomTree – Jeff Weniger (Nisan 2024). – Morgan Stanley Asya stratejistlerinin “NISA kaynaklı hisse senedi girişleri, en iyimser tahminimizin 4 katı hızda gerçekleşiyor” tespitini aktardığı rapor (2 Nisan 2024 tarihli “NISA Surge…” raporu).
• wisdomtree.com WisdomTree blog (2024). – Japon hisse piyasasındaki yükselişin ardında halkın nakitten çıkarak hisse almasının önemli bir tema olduğu ve bunun “libertarian paternalism” (düzenlemelerle halkın istenen yöne teşviki) bağlamında değerlendirilebileceği.
• reuters.com Reuters (Kasım 2023). – 2014’ten 2023 ortasına NISA alımlarının dağılımı: %58,8 yatırım fonları, %38 hisse senedi, kalanı ETF (%2) ve REIT (%0,7) şeklinde; böylece en popüler ürünlerin yatırım fonları olduğu.
• journals.plos.org PLOS One (2025). – 95 bin yatırımcı verisiyle yapılan analizden: Tsumitate NISA kullananların genelde kadın, daha yaşlı, evli/boşanmış, daha düşük eğitimli, yarı zamanlı çalışan, yüksek gelire sahip, riskten kaçınan ve uzun vadeli perspektife sahip olduğu; Genel NISA kullananların ise erkek, genç, finansal okuryatr, daha düşük gelirli ama yüksek varlık birikimli, kısa vadeli perspektifli olduğu bulgusu.
• reuters.comreuters.com Reuters (Kasım 2023). – NISA’nın tarihsel olarak Japon yatırımcıları ağırlıklı olarak ABD hisselerine yönlendirdiği; online brokerlarda en popüler yatırım araçlarının ABD hisse ve fonları olduğu, Japon hisse ağırlığının düştüğü (Monex verileriyle son 10 yılda sadece yerli hisse alanların oranının %40’tan %24’e indiği).
• fsa.go.jp FSA (Mayıs 2024) – “Promoting Japan as an Asset Management Center” sunumu. – 2023 sonu NISA hesap sayısının 21 milyonu geçtiği ve Yeni NISA ile birlikte finansal okuryazarlığın ve müşteri odaklı hizmetlerin teşvik edileceğinin vurgulandığı ifade.
• tsumugi.sala.jp Aeon Bank (Japonca, 2024) – Analiz yazısı. – 2024’te Nikkei endeksinin 42.000’i aşarak balon dönemi zirvesini geçtiği ve ardından gelen düzeltmeler; yeni NISA yatırımcılarının bu düşüşlerde panik yaşamış olabileceğine dair yorum (Ağustos 2024 düşüşü).
• PLOS One (2025). – Çalışma bulgusu: NISA reformuyla limitlerin artırılması ve süre sınırının kaldırılmasının olumlu olduğu ancak asıl ihtiyacın geniş çaplı finansal eğitim kampanyası olduğu, zira geleneksel “nakitte tutma” alışkanlığını kırmak için sadece teşvikin yetmeyebileceği vurgusu.
• taxfoundation.orgtaxfoundation.org Tax Foundation (Mayıs 2024). – İngiltere ISA sisteminin tarihçesi ve limitlerinin yıllar içinde artarak 2024’te £20.000’e ulaştığı; 1999’da 9,3 milyon kişinin ISA sahibi olduğu, 2021’de 11,8 milyona çıktığı; toplam 22 milyon kişinin çeşitli ISA’ları olduğu (yetişkinlerin ~%40’ı).
• taxfoundation.org Tax Foundation (2024). – İngiltere’de ISA kullanan hanelerin gelir dağılımı: ISA sahiplerinin %46’sının yıllık geliri £20.000 altı; düşük gelirli hanelerin de kayda değer ISA birikimleri olduğu (geliri £5k’dan az olan ISA sahiplerinin ortalama £15.865 birikimi olduğu). Bu veriler ISA’nın geniş kesimlerce kullanıldığını gösteriyor.
• taxfoundation.org Tax Foundation (2024). – İngiltere’de Junior ISA (çocuklar için yıllık £9k limit) ve Lifetime ISA (18-50 yaş arası, ev/emeklilik için yıllık £4k katkıya %25 devlet bonusu) gibi alt türlerin var olduğu.
• td.com TD Bank (Kanada) bilgi notu (2022). – Kanada’da TFSA hesap sahibi sayısının 14 milyonu aştığı ve toplam değerinin $276 milyar CAD’ı geçtiği; TFSAların Kanadalılar arasında çok popüler olduğu.
• td.com TD Bank – TFSA bilgisi. – 2022 itibarıyla TFSA yıllık katkı limitinin $6.000 olduğu, kullanılamayan hakların devredildiği; 2009’dan beri haklar biriktirilerek 2022’ye kadar toplam $81.500 katkı alanı oluşabileceği (2023’te $88.000).
• taxfoundation.org Tax Foundation. – İngiltere ISA ve Kanada TFSA’nin “Roth stili” (katkı sonrası vergi muafiyeti) hesaplar olduğu; katkıların vergilendirildiği ancak kazançların vergiden muaf olduğu, çekim kısıtı olmadığı; ayrıca bu hesaplara uygunlukta gelir sınırı olmadığı.
• wisdomtree.com WisdomTree (Jeff Weniger, 2024). – ABD’de 2024 için geleneksel IRA’ların katkı limitinin $7.000 (50 yaş üstü +$1.000 catch-up) olduğu; 2008’de $5.000 olduğu, yıllar içinde sadece biraz arttığı. (ABD’de bireysel emeklilik katkılarının NISA/ISA’ya kıyasla düşük olduğu vurgusu).
• Dipnot (1): Bloomberg (7 Mayıs 2025), “Japan’s New Generation of Risk-Taking Investors Is Finally Here” haberinden. (Özet bilgi: 40 yaş altı NISA hesaplarının Eylül 2024 itibarıyla 7,4 milyona çıkarak bir yılda 1,6 milyon arttığı belirtilmiştir).
• Dipnot (2): Nikkei 225 Endeks performansı – 2023 yılında yaklaşık %28 değer artışı (yaklaşık 27.000’den 34.000 üzerine), 2024 Temmuz’da 33 yıl sonra ilk kez 40.000 puanı aşması ve ardından düzeltme hareketleri (Kaynaklar: Nikkei Index data, Aeon Allianz Raporuaeon-allianz.co.jp).

Dipnot (3): NLI Research (Japonya) raporu (2024) ve çeşitli piyasa yorumları – 2024’te Nikkei’nin balon dönemi zirvesini geçmesi sonrası oluşan volatiliteye ilişkin değerlendirmeler (Yeni NISA ile piyasaya giren yatırımcıların deneyimi bağlamında).