“TÜRKIYE’NIN NADIR TOPRAK STRATEJISI: GERI DÖNÜŞÜMLE GÜÇLENEN DÖNGÜSEL EKONOMI”

Eğitim, TPS, Uncategorized içinde yayınlandı, , , , , , etiketlendi

1. GİRİŞ

(Türkçe Metin)

Küresel Bağlam
21. yüzyılın en stratejik hammaddelerinden biri kuşkusuz nadir toprak elementleridir (NTE). Neodymium, dysprosium, terbium, europium gibi bu elementler, elektrikli araç motorlarından rüzgar türbinlerine, savunma sanayinden akıllı telefonlara kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir. Nadir toprak elementleri, modern ekonomilerin “gizli motoru” olarak tanımlanabilecek kritik girdiler haline gelmiştir. Bu nedenle, söz konusu elementlere erişim, yalnızca sanayi politikalarının değil, aynı zamanda ulusal güvenlik stratejilerinin de temel bir parçası hâline gelmiştir.

Bugün, küresel nadir toprak elementleri üretiminin yaklaşık %70–80’i Çin tarafından gerçekleştirilmektedir. Çin, yalnızca hammadde üretiminde değil, aynı zamanda işleme, ayrıştırma ve yüksek katma değerli ürünlere dönüştürme süreçlerinde de tekelleşmiş durumdadır. Bu tablo, Batılı ülkeler için ciddi bir stratejik bağımlılık sorunu doğurmakta ve tedarik zincirinde kırılganlıklara yol açmaktadır. Avrupa Birliği’nin 2023 yılında kabul ettiği Critical Raw Materials Act ve Amerika Birleşik Devletleri’nin nadir topraklar konusunda aldığı çeşitli önlemler, bu bağımlılığın azaltılması yönündeki küresel eğilimin güçlü göstergeleridir.

Türkiye’nin Konumu
Türkiye, jeolojik yapısı gereği bazı nadir toprak rezervlerine sahip olmakla birlikte (örneğin Eskişehir-Beylikova sahası), bu alanda küresel ölçekte güçlü bir oyuncu değildir. Ancak Türkiye’nin jeostratejik konumu, güçlü sanayi altyapısı (otomotiv, beyaz eşya, savunma sanayi) ve AB ile yakın ekonomik ilişkileri, nadir topraklar konusunda farklı bir yol haritası geliştirmesine imkân tanımaktadır. Özellikle geri dönüşüm ve döngüsel ekonomi yaklaşımları, Türkiye’nin dışa bağımlılığını azaltarak hem ekonomik hem de çevresel fayda sağlayacak stratejik bir seçenek sunmaktadır.

Neden Geri Dönüşüm?
Geleneksel maden çıkarma yöntemleri hem çevresel yıkım yaratmakta hem de yüksek enerji tüketimi gerektirmektedir. Buna karşın, geri dönüşüm (urban mining), kullanım ömrünü tamamlamış elektronik cihazlardan, elektrikli araç bataryalarından ve endüstriyel atıklardan nadir toprak elementlerinin geri kazanılmasını sağlamaktadır. Örneğin, bir ton kullanılmış akıllı telefondan çıkarılabilecek nadir toprak ve değerli metallerin miktarı, aynı elementleri elde etmek için işlenmesi gereken cevherden çok daha yüksektir. Bu durum, geri dönüşümü yalnızca çevresel açıdan değil, ekonomik açıdan da cazip hâle getirmektedir.

Rapora Giriş
Bu politika raporu, Türkiye’nin nadir toprak elementleri konusunda nasıl bir strateji geliştirmesi gerektiğini, geri dönüşüm ve döngüsel ekonomi perspektifi üzerinden analiz etmektedir. Raporun ilerleyen bölümlerinde küresel trendler, Türkiye’nin mevcut durumu, ekonomik ve teknolojik boyutlar, çevresel etkiler, stratejik sektörler için önem ve politika önerileri detaylı olarak ele alınacaktır. Ayrıca 5, 10 ve 20 yıllık bir yol haritası sunularak Türkiye’nin hem bölgesel hem de küresel ölçekte rekabet gücünü artıracak stratejik vizyon ortaya konacaktır.

Bu çerçevede, Türkiye için asıl mesele sadece nadir toprak elementlerine erişimi garanti altına almak değil, aynı zamanda bu süreci sürdürülebilir, döngüsel ve katma değer odaklı bir şekilde yönetmektir.

1. INTRODUCTION

(English Text)

Global Context
In the 21st century, one of the most strategic raw materials is undoubtedly rare-earth elements (REEs). Elements such as neodymium, dysprosium, terbium, and europium are used in a wide range of applications, from electric vehicle motors and wind turbines to defense systems and smartphones. These materials have become critical inputs that can be described as the “hidden engine” of modern economies. As such, access to rare-earth elements is not only an issue of industrial policy but also a matter of national security strategy.

Currently, around 70–80% of global rare-earth production is carried out by China. The country has monopolized not only the mining but also the processing, separation, and transformation into high value-added products. This situation creates serious strategic dependence for Western countries and leads to vulnerabilities in supply chains. The European Union’s adoption of the Critical Raw Materials Act in 2023 and the United States’ various measures on rare-earths are clear indicators of a global tendency to reduce such dependency.

Turkey’s Position
Although Turkey has certain rare-earth reserves due to its geological structure (for instance, the Eskişehir-Beylikova deposit), it is not a strong player in this field on a global scale. However, Turkey’s geostrategic location, robust industrial infrastructure (automotive, white goods, defense), and close economic ties with the EU allow it to develop a different roadmap. In particular, recycling and circular economy approaches provide a strategic option for Turkey to reduce external dependence while delivering both economic and environmental benefits.

Why Recycling?
Traditional mining methods generate significant environmental destruction and require high energy consumption. Recycling (urban mining), on the other hand, enables the recovery of rare-earth elements from end-of-life electronic devices, EV batteries, and industrial waste. For example, the amount of rare-earth and precious metals that can be extracted from one ton of used smartphones is significantly higher than what can be obtained by processing the same amount of ore. This makes recycling attractive not only from an environmental but also from an economic perspective.

Introduction to the Report
This policy report analyzes how Turkey should develop a strategy on rare-earth elements, with a focus on recycling and circular economy perspectives. The subsequent sections of the report will examine global trends, Turkey’s current status, economic and technological aspects, environmental and social impacts, sectoral importance, and policy recommendations. Furthermore, a roadmap for the next 5, 10, and 20 years will be outlined, offering a strategic vision that can enhance Turkey’s competitiveness both regionally and globally.

In this respect, the core issue for Turkey is not merely ensuring access to rare-earth elements, but managing this process in a sustainable, circular, and value-added manner.

2. KÜRESEL TRENDLER VE POLİTİKA ÇERÇEVESİ

(Türkçe Metin)

2.1 Avrupa Birliği: Yeşil Mutabakat ve Kritik Hammaddeler Yasası
Avrupa Birliği, nadir toprak elementleri alanında en proaktif politikaları geliştiren aktörlerden biridir. 2023 yılında kabul edilen Critical Raw Materials Act (CRMA), AB’nin kritik hammaddelerde dışa bağımlılığını azaltmayı hedeflemektedir. Bu yasa ile:

  • 2030 yılına kadar AB’nin tükettiği kritik hammaddelerin en az %10’unun AB içinden çıkarılması,
  • %40’ının AB içinde işlenmesi,
  • %15’inin geri dönüşümden sağlanması hedeflenmektedir.

Ayrıca, herhangi bir kritik hammadde için AB’nin dışa bağımlılığının %65’in üzerinde olmaması gerektiği açıkça belirtilmiştir. Bu hedefler, Türkiye için de yol göstericidir. Özellikle AB ile Gümrük Birliği ilişkisi düşünüldüğünde, Türkiye’nin nadir toprak geri dönüşümünde AB pazarına entegrasyonu stratejik bir fırsat yaratabilir.

2.2 Japonya: Urban Mining Deneyimi
Japonya, 2010 yılında Çin ile yaşadığı nadir toprak krizi sonrası bu alanda öncü adımlar atmıştır. Çin’in ihracat kısıtlamaları Japon sanayisini zora sokmuş, bu da Japonya’yı “urban mining” stratejisine yöneltmiştir. Japonya, kullanım ömrünü tamamlamış elektronik cihazlardan ve e-atıklardan nadir toprak elementlerini geri kazanmayı hedefleyen kapsamlı bir program başlatmıştır. Tokyo 2020 Olimpiyat madalyalarının geri dönüştürülmüş elektroniklerden elde edilen metallerle üretilmesi, bu stratejinin sembolik bir göstergesidir. Japonya’nın deneyimi, Türkiye için özellikle önemlidir: sınırlı doğal kaynağa sahip olmasına rağmen, güçlü teknoloji ve toplumsal katılım ile sürdürülebilir bir çözüm geliştirebilmiştir.

2.3 Amerika Birleşik Devletleri: Güvenlik Odaklı Yaklaşım
ABD açısından nadir toprak elementleri, yalnızca ekonomik değil aynı zamanda ulusal güvenlik meselesidir. Pentagon, savunma sanayinde kullanılan yüksek performanslı mıknatısların ve diğer nadir toprak tabanlı bileşenlerin tedarik güvenliğini sağlamak için özel fonlar oluşturmuştur. Ayrıca, Defense Production Act çerçevesinde nadir toprak projelerine milyarlarca dolarlık yatırım yapılmaktadır. ABD’nin yaklaşımı Türkiye için şu açıdan kritiktir: stratejik sektörlerde dışa bağımlılık yalnızca ekonomik bir risk değil, aynı zamanda ulusal güvenlik açığı anlamına da gelebilir.

2.4 Çin: Tekelleşmenin Gücü ve Riskleri
Çin, nadir topraklar konusunda açık ara liderdir. Dünya üretiminin %70–80’i Çin’den gelmekte, ayrıca işleme ve ayrıştırmada da büyük üstünlüğe sahiptir. Çin’in bu alandaki politikaları, Batılı ülkelerin geri dönüşüm ve çeşitlendirme arayışlarını hızlandırmıştır. Türkiye için Çin’in rolü hem bir tehdit (tek kaynak bağımlılığı) hem de bir fırsattır (teknoloji transferi, ortak projeler).

2.5 Türkiye İçin Çıkarılacak Dersler
Küresel deneyimler ışığında Türkiye’nin dikkate alması gereken başlıca unsurlar:

  • AB ile uyumlu bir geri dönüşüm stratejisi geliştirmek,
  • Japonya gibi “urban mining” uygulamalarını yaygınlaştırmak,
  • ABD örneğinden yola çıkarak savunma sanayine özel nadir toprak stratejisi oluşturmak,
  • Çin ile ilişkilerde stratejik çeşitlilik sağlamak.

Bu unsurlar, Türkiye’nin hem bölgesel hem de küresel ölçekte güçlü bir oyuncu olabilmesi için kritik önemdedir.

2. GLOBAL TRENDS AND POLICY FRAMEWORK

(English Text)

2.1 European Union: Green Deal and the Critical Raw Materials Act
The European Union has been one of the most proactive actors in developing policies on rare-earth elements. The Critical Raw Materials Act (CRMA), adopted in 2023, aims to reduce the EU’s external dependency on critical raw materials. The Act sets out the following targets by 2030:

  • At least 10% of the EU’s consumption of critical raw materials to be extracted within the EU,
  • 40% to be processed within the EU,
  • 15% to be sourced from recycling.

Moreover, no more than 65% of the EU’s supply of any strategic raw material should come from a single third country. These targets provide valuable guidance for Turkey. Considering the EU–Turkey Customs Union, integration into the EU’s recycling market could create a major strategic opportunity for Turkey.

2.2 Japan: The Urban Mining Experience
Japan took pioneering steps after facing a rare-earth crisis with China in 2010. China’s export restrictions placed Japanese industry under severe pressure, leading the country to adopt an “urban mining” strategy. Japan launched a comprehensive program to recover rare-earth elements from end-of-life electronics and e-waste. The production of Tokyo 2020 Olympic medals from recycled metals symbolized this strategy. Japan’s experience is especially relevant for Turkey: despite limited natural resources, Japan developed a sustainable solution by leveraging strong technology and public participation.

2.3 United States: A Security-Oriented Approach
For the United States, rare-earth elements are not only an economic issue but also a matter of national security. The Pentagon has established special funds to ensure the supply security of high-performance magnets and other rare-earth-based components used in defense industries. Under the Defense Production Act, billions of dollars are being invested in rare-earth projects. For Turkey, the U.S. approach highlights that dependence on external sources in strategic industries is not merely an economic risk but also a national security vulnerability.

2.4 China: The Power and Risks of Monopoly
China remains the undisputed leader in rare-earths, accounting for 70–80% of global production, while also dominating processing and separation. Its policies have accelerated Western countries’ efforts in recycling and diversification. For Turkey, China represents both a threat (single-source dependency) and an opportunity (technology transfer, joint ventures).

2.5 Lessons for Turkey
From global experiences, Turkey should draw several key lessons:

  • Develop a recycling strategy aligned with the EU,
  • Promote “urban mining” practices similar to Japan,
  • Establish a defense-oriented rare-earth strategy inspired by the U.S.,
  • Maintain strategic diversification in relations with China.

These elements are crucial for Turkey to strengthen its position both regionally and globally.

3. TÜRKİYE’NİN MEVCUT DURUMU

(Türkçe Metin)

3.1 Rezervler ve Doğal Kaynaklar
Türkiye, jeolojik yapısı itibarıyla bazı nadir toprak elementleri rezervlerine sahiptir. En bilinen saha Eskişehir-Beylikova’dır. MTA’nın yaptığı çalışmalara göre burada yaklaşık 600 milyon ton cevher rezervi bulunduğu tahmin edilmektedir. Bu miktar, Türkiye’yi küresel ölçekte ilk beş ülke arasına sokabilecek potansiyele sahiptir. Ayrıca Malatya-Kuluncak, Sivas-Kangal, Isparta-Aksu gibi bölgelerde de düşük tenörlü rezervler tespit edilmiştir. Ancak bu rezervlerin büyük bölümü henüz işletme aşamasına geçmemiştir.

Türkiye’nin nadir toprak madenciliğinde karşı karşıya olduğu temel sorunlar şunlardır:

  • Rezervlerin yüksek ama tenörlerin görece düşük olması,
  • Çıkarma ve ayrıştırma teknolojilerinde sınırlı kapasite,
  • Yatırım maliyetlerinin yüksekliği,
  • Çevresel etki değerlendirmelerinin yavaş ilerlemesi.

3.2 E-Atık Geri Dönüşüm Kapasitesi
Türkiye’de yıllık 850 bin ton civarında e-atık ortaya çıkmaktadır. Ancak lisanslı geri dönüşüm tesislerine ulaşan miktar bu rakamın yalnızca %15–20’sidir. İstanbul, Kocaeli ve Ankara merkezli bazı firmalar nadir toprak elementleri dahil olmak üzere elektronik bileşenlerin ayrıştırılması konusunda çalışmaktadır. Fakat sistem bütünlüğü açısından ciddi açıklar vardır:

  • E-atık toplama altyapısı yetersizdir.
  • Kayıt dışı geri dönüşüm faaliyetleri çevreye zarar vermektedir.
  • Halkın bilinç düzeyi ve katılımı düşüktür.

3.3 Sanayi Altyapısı
Türkiye’nin sanayi yapısı, nadir toprak stratejisi açısından kritik avantajlar sunmaktadır:

  • Otomotiv sektörü: Bursa merkezli güçlü bir üretim ekosistemi vardır. Elektrikli araç dönüşümüyle birlikte nadir toprak ihtiyacı artacaktır.
  • Savunma sanayi: ASELSAN, TUSAŞ, Roketsan gibi kuruluşlar yüksek teknolojili mıknatıslar ve alaşımlara ihtiyaç duymaktadır.
  • Beyaz eşya ve elektronik: Arçelik, Vestel gibi firmalar hem iç pazarda hem ihracatta güçlüdür.

3.4 Güçlü ve Zayıf Yönler (SWOT Perspektifi)

  • Güçlü Yönler
    • Coğrafi konum (AB, Orta Doğu ve Asya arasında köprü)
    • Gelişen sanayi ekosistemi (otomotiv, beyaz eşya, savunma)
    • Genç nüfus ve mühendislik kapasitesi
    • AB pazarına yakınlık ve Gümrük Birliği avantajı
  • Zayıf Yönler
    • E-atık toplama oranlarının düşüklüğü
    • Rezervlerin işlenebilirliğinde teknik eksiklik
    • Ar-Ge yatırımlarının yetersizliği
    • Kayıt dışı geri dönüşüm faaliyetleri
  • Fırsatlar
    • AB’nin Yeşil Mutabakat fonları ve ortak projeleri
    • Geri dönüşüm teknolojilerinde start-up potansiyeli
    • Savunma ve enerji sektöründe artan talep
    • Türkiye’nin bölgesel merkez olma imkanı
  • Tehditler
    • Çin’e aşırı bağımlılık
    • Küresel fiyat dalgalanmaları
    • Yatırımların yüksek maliyetli olması
    • Çevresel riskler ve toplumsal direnç

3.5 Genel Değerlendirme
Türkiye, nadir topraklar açısından “ham potansiyele sahip ama olgunlaşmamış” bir ülkedir. Rezervler umut verici olsa da işlenebilirlik ve teknoloji eksikliği nedeniyle kısa vadede büyük üretici konumuna geçmesi zordur. Buna karşılık geri dönüşüm ve döngüsel ekonomi stratejileri, Türkiye’nin bu açığı kapatmasına ve küresel değer zincirine farklı bir noktadan dahil olmasına imkan tanımaktadır.

3. TURKEY’S CURRENT STATUS

(English Text)

3.1 Reserves and Natural Resources
Turkey possesses certain rare-earth element reserves due to its geological structure. The most notable deposit is Eskişehir-Beylikova. According to studies conducted by the General Directorate of Mineral Research and Exploration (MTA), the site is estimated to hold about 600 million tons of ore reserves. This amount could potentially place Turkey among the world’s top five countries in terms of reserves. Additional lower-grade deposits have also been identified in Malatya-Kuluncak, Sivas-Kangal, and Isparta-Aksu. However, most of these reserves are not yet in operation.

The main challenges Turkey faces in rare-earth mining include:

  • High reserves but relatively low ore grades,
  • Limited capacity in extraction and separation technologies,
  • High investment costs,
  • Slow progress in environmental impact assessments.

3.2 E-Waste Recycling Capacity
Turkey generates around 850,000 tons of e-waste annually. However, only about 15–20% of this amount reaches licensed recycling facilities. Some firms located in Istanbul, Kocaeli, and Ankara are working on separating electronic components, including rare-earth elements. Yet, there are major systemic gaps:

  • E-waste collection infrastructure is insufficient,
  • Informal recycling activities cause environmental harm,
  • Public awareness and participation remain low.

3.3 Industrial Infrastructure
Turkey’s industrial base provides critical advantages for a rare-earth strategy:

  • Automotive sector: A strong ecosystem centered in Bursa, with increasing demand for rare-earths due to the electric vehicle transition.
  • Defense industry: Institutions such as ASELSAN, TUSAŞ, and Roketsan require high-tech magnets and alloys.
  • Electronics and white goods: Companies like Arçelik and Vestel are powerful players both domestically and in exports.

3.4 Strengths and Weaknesses (SWOT Perspective)

  • Strengths
    • Strategic geographical location (bridge between EU, Middle East, Asia)
    • Developing industrial ecosystem (automotive, white goods, defense)
    • Young population and engineering capacity
    • Proximity to the EU market and Customs Union advantages
  • Weaknesses
    • Low e-waste collection rates
    • Technical shortcomings in ore processing
    • Insufficient R&D investments
    • Informal recycling practices
  • Opportunities
    • EU Green Deal funds and joint projects
    • Potential for start-ups in recycling technologies
    • Growing demand in defense and energy sectors
    • Turkey’s potential to become a regional hub
  • Threats
    • Overdependence on China
    • Global price fluctuations
    • High investment costs
    • Environmental risks and public resistance

3.5 Overall Assessment
Turkey is a country with “raw potential but underdeveloped capacity” in terms of rare-earths. While reserves are promising, limited processing capacity and technological gaps prevent Turkey from becoming a major producer in the short term. On the other hand, recycling and circular economy strategies can allow Turkey to bridge this gap and integrate into the global value chain from a different and potentially stronger position.

4. EKONOMİK ANALİZ

(Türkçe Metin)

4.1 Geri Dönüşümün Ekonomik Mantığı
Nadir toprak elementlerinin çıkarılması, ayrıştırılması ve işlenmesi yüksek maliyetli bir süreçtir. Geleneksel madencilikte cevherin düşük tenörlü olması nedeniyle büyük miktarlarda toprak ve kaya işlenmekte, bu da hem yüksek enerji tüketimine hem de çevresel zarara yol açmaktadır. Buna karşılık geri dönüşüm, özellikle elektronik atıklardan nadir toprak kazanımı açısından daha düşük maliyetli ve sürdürülebilir bir alternatiftir.

Örneğin, bir ton kullanılmış akıllı telefondan elde edilebilecek altın, bakır ve nadir toprak elementlerinin ekonomik değeri, aynı elementleri elde etmek için işlenmesi gereken birkaç yüz ton cevherden daha yüksektir. Bu, geri dönüşümü yalnızca çevresel değil, aynı zamanda ekonomik açıdan da cazip hâle getirmektedir.

4.2 Türkiye’nin Ekonomik Kazanım Potansiyeli
Türkiye açısından nadir toprak geri dönüşümü üç temel ekonomik fayda sağlamaktadır:

  1. Dışa Bağımlılığın Azaltılması
    Türkiye, özellikle savunma sanayi ve otomotiv sektörlerinde ithalata bağımlıdır. Nadir toprak elementlerinin geri dönüşümden sağlanması, dışa bağımlılığı azaltarak stratejik özerklik sağlayacaktır.
  2. Katma Değer Yaratımı
    Ham cevher satışı yerine geri dönüşüm ve ileri işleme teknolojileri sayesinde yüksek katma değerli ürünler üretilebilir. Örneğin, mıknatıs üretimi veya batarya bileşenleri, ham madenden çok daha yüksek ihracat geliri sağlar.
  3. Döviz Tasarrufu
    Türkiye’nin yıllık nadir toprak elementleri ithalatının birkaç yüz milyon doları bulduğu tahmin edilmektedir. Geri dönüşüm yatırımları sayesinde bu rakam önemli ölçüde azaltılabilir.

4.3 Maliyet–Fayda Analizi
Türkiye’de geri dönüşüm yatırımlarının ekonomik analizi şu parametreler üzerinden yapılabilir:

  • Yatırım Maliyeti: Lisanslı geri dönüşüm tesislerinin kurulumu için 50–100 milyon dolar arası başlangıç sermayesi gerekebilir.
  • Faaliyet Geliri: E-atık geri dönüşümünden elde edilecek metal ve nadir toprak elementlerinin piyasa değeri yıllık 200–300 milyon dolar seviyesine çıkabilir.
  • Amortisman Süresi: Orta ölçekli bir tesisin 5–7 yıl içinde yatırımını amorti etmesi mümkündür.
  • Ekonomik Çarpan Etkisi: Bu tesisler yan sanayi, lojistik ve hizmet sektörlerinde ek istihdam yaratır.

4.4 İhracat Fırsatları
Türkiye’nin AB ile Gümrük Birliği ilişkisi, geri dönüşümden elde edilen nadir toprak ürünlerinin Avrupa pazarına kolay entegrasyonunu sağlayabilir. AB’nin 2030 hedefleri düşünüldüğünde, Türkiye’nin bu süreçte “dış kaynak” yerine “ortak üretici” rolü üstlenmesi mümkündür. Ayrıca Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerine de geri dönüşüm teknolojisi ve işlenmiş ürün ihracatı yapılabilir.

4.5 Bölgesel Merkez Olma Potansiyeli
Türkiye, coğrafi konumu sayesinde yalnızca kendi e-atığını değil, çevre ülkelerin atıklarını da işleyebilecek bir “bölgesel geri dönüşüm merkezi” olabilir. Bu, İstanbul–Kocaeli sanayi hattı ve Mersin limanı üzerinden AB ve küresel pazarlara açılabilecek stratejik bir fırsat yaratır.

4.6 Riskler ve Engeller

  • Yüksek başlangıç maliyetleri,
  • Teknoloji transferinde dışa bağımlılık,
  • Kayıt dışı sektörle rekabet,
  • Küresel fiyat dalgalanmaları.

Buna rağmen, uzun vadeli faydalar bu riskleri büyük ölçüde gölgede bırakmaktadır.

4. ECONOMIC ANALYSIS

(English Text)

4.1 The Economic Logic of Recycling
The extraction, separation, and processing of rare-earth elements are costly processes. In traditional mining, due to low ore grades, large amounts of soil and rock must be processed, leading to high energy consumption and environmental damage. In contrast, recycling—particularly from electronic waste—offers a more cost-effective and sustainable alternative.

For instance, the economic value of gold, copper, and rare-earth elements that can be extracted from one ton of used smartphones exceeds that of processing several hundred tons of ore. This makes recycling attractive not only from an environmental perspective but also from an economic standpoint.

4.2 Turkey’s Economic Potential
For Turkey, rare-earth recycling promises three main economic benefits:

  1. Reducing Dependency
    Turkey is highly dependent on imports for its defense and automotive industries. Sourcing rare-earths through recycling would reduce this dependency and provide strategic autonomy.
  2. Value Creation
    Instead of selling raw ore, Turkey could produce high value-added products through recycling and advanced processing. For example, magnet production or battery components generate far higher export revenues compared to raw mineral sales.
  3. Foreign Exchange Savings
    Turkey’s annual rare-earth imports are estimated to reach several hundred million dollars. Recycling investments could significantly reduce this figure.

4.3 Cost–Benefit Analysis
An economic assessment of recycling investments in Turkey can be made along the following parameters:

  • Investment Cost: Establishing licensed recycling facilities may require initial capital between USD 50–100 million.
  • Operating Revenue: The market value of metals and rare-earths recovered from e-waste could reach USD 200–300 million annually.
  • Payback Period: A medium-scale plant could recoup its investment within 5–7 years.
  • Multiplier Effect: Such facilities create additional employment in ancillary industries, logistics, and services.

4.4 Export Opportunities
Turkey’s Customs Union with the EU facilitates the integration of recycled rare-earth products into European markets. Considering the EU’s 2030 targets, Turkey has the potential to act not as an “external supplier” but as a “joint producer.” Furthermore, Turkey could export both recycling technology and processed products to the Middle East and North Africa.

4.5 Potential as a Regional Hub
Due to its geographical location, Turkey could become a “regional recycling hub,” processing not only its own e-waste but also that of neighboring countries. The Istanbul–Kocaeli industrial corridor and Mersin port provide strategic gateways to the EU and global markets.

4.6 Risks and Barriers

  • High initial investment costs,
  • Dependence on foreign technology transfer,
  • Competition from the informal sector,
  • Global price fluctuations.

Nevertheless, the long-term benefits largely outweigh these risks.

5. TEKNOLOJİK BOYUT

(Türkçe Metin)

5.1 Geri Dönüşüm Yöntemleri
Nadir toprak elementlerinin geri kazanımı, gelişmiş teknolojiler gerektiren karmaşık bir süreçtir. Bugün dünyada kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

  • Hidrometalurji: Asidik veya bazik çözeltiler kullanılarak e-atıklardan nadir toprakların çözündürülmesi ve ayrıştırılması. Yüksek verim sağlar, ancak kimyasal atık yönetimi kritik bir sorundur.
  • Pirometalurji: Yüksek sıcaklıkta ergitme teknikleri ile metallerin ayrıştırılması. Enerji tüketimi yüksek olmakla birlikte, özellikle alaşım üretiminde tercih edilmektedir.
  • Biyometalurji: Mikroorganizmalar veya biyolojik süreçler kullanılarak nadir toprakların ayrıştırılması. Henüz Ar-Ge aşamasında olmakla birlikte, çevresel açıdan en sürdürülebilir yöntemlerden biri olma potansiyeline sahiptir.
  • Elektrokimyasal Yöntemler: Elektroliz ve benzeri süreçlerle seçici ayrıştırma yapılabilmektedir.

Türkiye için bu yöntemlerin adaptasyonu, üniversite–sanayi işbirliğiyle mümkündür. Özellikle Kocaeli, İstanbul Teknik, ODTÜ ve Ege Üniversitesi gibi kurumlar bu alanda pilot projeler geliştirebilir.

5.2 Türkiye’nin Ar-Ge Kapasitesi
Türkiye’de nadir toprak elementleri üzerine akademik çalışmalar giderek artmaktadır. TÜBİTAK destekli projelerde Eskişehir-Beylikova rezervinin işlenebilirliği araştırılmış, ayrıca e-atıklardan nadir toprak kazanımı için laboratuvar düzeyinde prototip çalışmalar yürütülmüştür. Ancak ölçek büyütme konusunda ciddi eksikler vardır.

Özellikle:

  • Pilot tesislerden endüstriyel tesislere geçiş için finansman eksikliği,
  • Üniversite araştırmalarının ticarileşmesinde zayıflık,
  • Patent sayılarının düşük olması,
    Türkiye’nin inovasyon zincirinde zayıf halkalar olarak öne çıkmaktadır.

5.3 Start-up Ekosistemi ve İnovasyon
Son yıllarda Türkiye’de “yeşil teknoloji” odaklı start-up sayısı artmaktadır. Ancak nadir toprak elementleri özelinde girişim sayısı oldukça sınırlıdır. Bu noktada, teknoparklarda ve kuluçka merkezlerinde geri dönüşüm teknolojilerine özel fon ve hızlandırıcı programların kurulması gereklidir. Ayrıca AB Horizon Europe programlarıyla uyumlu projeler, Türkiye’nin girişimcilik ekosistemini uluslararası finansmana açabilir.

5.4 Yapay Zekâ ve Otomasyonun Rolü
Nadir toprak geri dönüşümünde ayrıştırma süreçleri oldukça karmaşık ve maliyetlidir. Yapay zekâ ve otomasyon bu noktada büyük avantaj sağlamaktadır:

  • Akıllı Ayırma Sistemleri: Görüntü işleme ve makine öğrenmesi algoritmalarıyla e-atıklardaki nadir toprak içeren bileşenlerin otomatik sınıflandırılması.
  • Süreç Optimizasyonu: Kimyasal çözeltilerin sıcaklık, pH ve yoğunluk gibi parametrelerinin optimizasyonunda yapay zekâ tabanlı modellerin kullanılması.
  • Tahminleme ve Karar Destek: Hangi atık türünden ne kadar nadir toprak geri kazanılabileceğini önceden hesaplayan modeller.

Türkiye’de bu alan, özellikle robotik ve yapay zekâ alanında güçlü mühendislik kapasitesine sahip üniversiteler (Boğaziçi, İTÜ, Sabancı, Bilkent) tarafından desteklenebilir. Savunma sanayinde kazanılan otomasyon tecrübesi de geri dönüşüm tesislerine uyarlanabilir.

5.5 Genel Değerlendirme
Teknoloji boyutunda Türkiye’nin güçlü akademik altyapısı ve genç mühendis nüfusu ciddi bir avantajdır. Ancak bu potansiyelin somut çıktılara dönüşebilmesi için Ar-Ge’den ticarileştirmeye giden zincirin güçlendirilmesi, start-up ekosisteminin desteklenmesi ve yapay zekâ entegrasyonunun hızlandırılması gerekmektedir.

5. TECHNOLOGICAL DIMENSION

(English Text)

5.1 Recycling Methods
The recovery of rare-earth elements is a complex process requiring advanced technologies. The main methods used globally include:

  • Hydrometallurgy: Dissolving and separating rare-earths from e-waste using acidic or alkaline solutions. Highly efficient, but chemical waste management is a critical issue.
  • Pyrometallurgy: Smelting at high temperatures to separate metals. While energy-intensive, it is preferred in alloy production.
  • Biometallurgy: Using microorganisms or biological processes for rare-earth separation. Still at the R&D stage, but has strong potential as the most environmentally sustainable method.
  • Electrochemical Methods: Selective separation through electrolysis and similar processes.

For Turkey, the adaptation of these methods is possible through university–industry collaboration, with institutions like Kocaeli University, Istanbul Technical University, METU, and Ege University leading pilot projects.

5.2 Turkey’s R&D Capacity
Academic research on rare-earth elements is growing in Turkey. TÜBİTAK-funded projects have investigated the processability of the Eskişehir-Beylikova deposit and conducted laboratory-level prototypes for e-waste recovery. However, there are significant shortcomings in scaling up:

  • Lack of financing to move from pilot to industrial plants,
  • Weak commercialization of university research,
  • Low number of patents.

These represent weak links in Turkey’s innovation chain.

5.3 Start-up Ecosystem and Innovation
In recent years, the number of “green technology” start-ups in Turkey has increased. However, ventures specifically focused on rare-earth elements remain very limited. Establishing dedicated funds and accelerator programs for recycling technologies in technoparks and incubators is essential. Moreover, projects aligned with the EU’s Horizon Europe programs could open Turkey’s start-up ecosystem to international financing.

5.4 The Role of Artificial Intelligence and Automation
Separation processes in rare-earth recycling are highly complex and costly. AI and automation provide significant advantages:

  • Smart Sorting Systems: Machine vision and learning algorithms for automatically classifying e-waste containing rare-earths.
  • Process Optimization: AI-based models for optimizing parameters such as temperature, pH, and concentration in chemical processes.
  • Prediction and Decision Support: Models that forecast how much rare-earth can be recovered from each type of waste.

This area can leverage Turkey’s strong engineering base in robotics and AI, supported by universities such as Boğaziçi, ITU, Sabancı, and Bilkent. Experience gained in defense industry automation can also be adapted to recycling facilities.

5.5 Overall Assessment
In terms of technology, Turkey’s strong academic infrastructure and young engineering talent represent a major advantage. However, to translate this potential into tangible outcomes, the R&D-to-commercialization chain must be strengthened, the start-up ecosystem supported, and AI integration accelerated.

6. ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKİLER

(Türkçe Metin)

6.1 Çevresel Faydalar
Nadir toprak elementleri madenciliği, ciddi çevresel etkiler doğurmaktadır. Geleneksel madencilik süreçlerinde:

  • Yüksek miktarda sera gazı emisyonu,
  • Toprak ve su kirliliği,
  • Radyoaktif yan ürünlerin oluşumu,
  • Biyoçeşitliliğin azalması,
    gibi olumsuz sonuçlar ortaya çıkmaktadır.

Geri dönüşüm ve döngüsel ekonomi yaklaşımı ise bu etkileri büyük ölçüde azaltır:

  • Karbon Ayak İzinin Azalması: Geri dönüşüm, birim element başına enerji tüketimini %50–60 oranında düşürebilir.
  • Doğal Kaynakların Korunması: Yeraltı madenciliğine olan ihtiyaç azalır, ekosistem üzerindeki baskı hafifler.
  • Atık Yönetimi: E-atıkların düzenli toplanması, hem çevreye hem de insan sağlığına zararlı sızıntıların önüne geçer.

6.2 Sosyal Faydalar
Nadir toprak geri dönüşümü yalnızca çevresel değil, aynı zamanda toplumsal faydalar da sağlar:

  • İstihdam: Lisanslı geri dönüşüm tesisleri, mühendislikten lojistiğe, sahadaki işçiden Ar-Ge uzmanına kadar geniş bir istihdam yaratır.
  • Bilinçlendirme: E-atık toplama kampanyaları, halkta çevre bilinci oluşturur.
  • Yerel Kalkınma: Anadolu şehirlerinde kurulacak tesisler, bölgesel kalkınmaya katkı sunar.

6.3 Riskler
Her stratejide olduğu gibi geri dönüşümde de bazı riskler bulunmaktadır:

  • Kayıt Dışı Sektör: Türkiye’de hâlen birçok küçük ölçekli, lisanssız geri dönüşüm atölyesi faaliyet göstermektedir. Bu atölyeler hem çevreyi kirletmekte hem de işçi sağlığını riske atmaktadır.
  • Kimyasal Atık Yönetimi: Hidrometalurji ve benzeri yöntemlerde kullanılan asitler ve çözücüler doğru yönetilmezse yeni bir çevre sorunu doğurabilir.
  • Toplumsal Direnç: Yeni tesislerin kurulacağı bölgelerde “çevresel risk” algısı, halkın protestolarına yol açabilir.

6.4 Toplumsal Algı ve Katılım
Türkiye’de geri dönüşüm kavramı genellikle “çöp ayrıştırma” ile sınırlı görülmektedir. Oysa nadir toprak elementleri geri dönüşümü, yüksek teknoloji ve stratejik sanayi politikalarının bir parçasıdır. Halkın bu bilinçle sürece katılması için şu adımlar önemlidir:

  • Ulusal çapta e-atık toplama kampanyaları,
  • Okullarda çevre bilinci eğitimleri,
  • Belediyeler aracılığıyla ödül–teşvik sistemleri.

6.5 Genel Değerlendirme
Çevresel ve sosyal açıdan nadir toprak geri dönüşümü, Türkiye için büyük bir fırsattır. Ancak bu fırsatın gerçekleşebilmesi için lisanssız faaliyetlerin engellenmesi, kimyasal atıkların güvenli yönetilmesi ve halkın sürece aktif katılımının sağlanması şarttır.

6. ENVIRONMENTAL AND SOCIAL IMPACTS

(English Text)

6.1 Environmental Benefits
Rare-earth mining has significant environmental consequences. Traditional extraction processes result in:

  • High greenhouse gas emissions,
  • Soil and water pollution,
  • Formation of radioactive by-products,
  • Loss of biodiversity.

Recycling and circular economy approaches substantially reduce these impacts:

  • Carbon Footprint Reduction: Recycling can lower energy consumption per unit element by 50–60%.
  • Conservation of Natural Resources: Reduced need for underground mining alleviates pressure on ecosystems.
  • Waste Management: Systematic e-waste collection prevents harmful leakages into the environment and human health.

6.2 Social Benefits
Rare-earth recycling provides not only environmental but also social benefits:

  • Employment: Licensed recycling plants create jobs across a wide spectrum—from engineering and logistics to field workers and R&D specialists.
  • Awareness: E-waste collection campaigns foster environmental awareness among the public.
  • Local Development: Facilities established in Anatolian cities can contribute to regional economic growth.

6.3 Risks
Like any strategy, recycling also entails risks:

  • Informal Sector: Many small, unlicensed workshops still operate in Turkey, polluting the environment and endangering workers.
  • Chemical Waste Management: Acids and solvents used in hydrometallurgical processes may create new environmental problems if not managed properly.
  • Public Resistance: Perceived environmental risks of new facilities can lead to local protests.

6.4 Public Perception and Participation
In Turkey, recycling is often perceived merely as “waste separation.” In reality, rare-earth recycling is part of high-technology and strategic industrial policy. For public engagement, the following steps are vital:

  • Nationwide e-waste collection campaigns,
  • Environmental education in schools,
  • Incentive and reward systems managed by municipalities.

6.5 Overall Assessment
From an environmental and social perspective, rare-earth recycling is a major opportunity for Turkey. However, realizing this opportunity requires preventing unlicensed activities, ensuring safe management of chemical waste, and securing active public participation in the process.

7. STRATEJİK SEKTÖRLER İÇİN ÖNEMİ

(Türkçe Metin)

7.1 Otomotiv Sektörü
Türkiye’nin ihracatında lokomotif sektörlerden biri otomotivdir. 2024 itibarıyla yıllık 30 milyar doların üzerinde ihracat yapılmakta ve Bursa, Kocaeli, Sakarya gibi illerde güçlü bir otomotiv kümelenmesi bulunmaktadır. Elektrikli araçlara geçiş süreci, nadir toprak elementleri talebini artıracaktır. Özellikle neodim-demir-bor (NdFeB) mıknatısları, elektrik motorlarının verimliliğinde kritik rol oynamaktadır.

  • Türkiye, otomotiv üretim kapasitesinde Avrupa’nın ilk beş ülkesi arasında yer almakta, ancak nadir topraklar konusunda dışa bağımlıdır.
  • Geri dönüşüm sayesinde elektrikli araç motorları ve bataryaları için gerekli nadir toprakların önemli bir kısmı yerli olarak sağlanabilir.
  • Bu strateji, hem üretim maliyetlerini azaltır hem de Türkiye’nin “elektrikli mobilite merkezi” olma hedefini destekler.

7.2 Savunma Sanayi
ASELSAN, TUSAŞ, Roketsan ve Baykar gibi kurumlar, yüksek teknolojiye dayalı savunma projelerinde nadir toprak elementlerini yoğun şekilde kullanmaktadır. Radar sistemleri, güdüm kitleri, drone motorları ve gelişmiş alaşımlar bu elementlere bağımlıdır.

  • Neodim ve disprosiyum tabanlı mıknatıslar, hassas kontrol sistemlerinde kritik öneme sahiptir.
  • Türkiye, savunma sanayinde ihracatını son 10 yılda 12 kat artırmıştır; bu büyümenin sürdürülebilmesi için tedarik güvenliği şarttır.
  • Geri dönüşüm yoluyla savunma sanayinde kullanılan nadir toprakların en az %20’sinin yerli kaynaklardan karşılanması, stratejik özerklik için hedeflenmelidir.

7.3 Yenilenebilir Enerji
Türkiye’nin 2053 net sıfır hedefi doğrultusunda yenilenebilir enerji yatırımları hızla artmaktadır. Rüzgar türbinleri, özellikle yüksek performanslı mıknatıslar sayesinde daha verimli çalışmaktadır. Bir adet 3 MW’lık rüzgar türbininde yaklaşık 600 kg nadir toprak elementi kullanılmaktadır.

  • Türkiye’nin rüzgar enerjisi kurulu gücü 12 GW’ı aşmıştır ve önümüzdeki 10 yılda iki katına çıkması beklenmektedir.
  • Bu büyüme, nadir toprak talebini doğrudan artıracaktır.
  • Geri dönüşüm yoluyla sağlanacak arz, Türkiye’nin enerji dönüşümünü hızlandırabilir.

7.4 Elektronik ve Beyaz Eşya
Türkiye, Avrupa’nın en büyük beyaz eşya üreticisidir. Arçelik, Vestel, Beko gibi firmalar dünya çapında ihracat yapmaktadır. Elektronik devrelerde, ekranlarda ve mıknatıs tabanlı parçaların çoğunda nadir topraklar kullanılmaktadır.

  • Türkiye yılda yaklaşık 30 milyon adet beyaz eşya üretmektedir. Bu cihazlar hem üretim sırasında nadir toprak talebi yaratmakta hem de kullanım ömrü sonunda geri dönüşüm için kaynak oluşturmaktadır.
  • Lisanslı geri dönüşüm tesisleri kurulursa, beyaz eşya sektöründen çıkan e-atık Türkiye’nin nadir toprak ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılayabilir.

7.5 Genel Değerlendirme
Nadir toprak elementleri, Türkiye’nin stratejik sektörleri için adeta “sessiz kahraman”dır. Otomotivde rekabet, savunmada güvenlik, enerjide dönüşüm ve beyaz eşyada ihracat gücü bu elementlere bağlıdır. Bu nedenle geri dönüşüm, yalnızca çevresel ve ekonomik değil, aynı zamanda stratejik bir zorunluluktur.

7. STRATEGIC IMPORTANCE FOR KEY SECTORS

(English Text)

7.1 Automotive Sector
Automotive is one of Turkey’s export powerhouses, exceeding USD 30 billion annually. Strong clusters exist in Bursa, Kocaeli, and Sakarya. The transition to electric vehicles will significantly increase demand for rare-earth elements, particularly neodymium-iron-boron (NdFeB) magnets, which are critical for motor efficiency.

  • Turkey ranks among the top five automotive producers in Europe, but remains dependent on imports for rare-earths.
  • Recycling could supply a substantial share of the rare-earths needed for EV motors and batteries domestically.
  • This strategy would reduce costs and strengthen Turkey’s ambition to become a hub for electric mobility.

7.2 Defense Industry
Institutions like ASELSAN, TUSAŞ, Roketsan, and Baykar rely heavily on rare-earths for advanced defense projects. Radar systems, guidance kits, drone motors, and specialized alloys all depend on these materials.

  • Neodymium and dysprosium-based magnets are vital for precision control systems.
  • Turkey has increased defense exports 12-fold over the last decade; maintaining this trajectory requires secure supply chains.
  • By recycling, Turkey could meet at least 20% of defense-related rare-earth demand domestically, reinforcing strategic autonomy.

7.3 Renewable Energy
Turkey is rapidly expanding renewable energy to meet its 2053 net-zero target. Wind turbines, in particular, require high-performance magnets for efficiency. A single 3 MW wind turbine contains roughly 600 kg of rare-earth elements.

  • Turkey’s installed wind capacity has surpassed 12 GW and is expected to double within the next decade.
  • This expansion will directly increase demand for rare-earths.
  • Recycling-based supply could accelerate Turkey’s energy transition.

7.4 Electronics and White Goods
Turkey is Europe’s largest producer of white goods. Companies like Arçelik, Vestel, and Beko export globally. Rare-earths are used in electronic circuits, displays, and magnet-based components.

  • Turkey produces about 30 million white goods annually. These devices not only require rare-earths during production but also serve as a future source of recycled rare-earths at end-of-life.
  • Establishing licensed recycling plants would allow Turkey to capture this resource, reducing dependency.

7.5 Overall Assessment
Rare-earth elements are the “silent enablers” of Turkey’s strategic industries. Competitiveness in automotive, security in defense, transformation in energy, and export strength in white goods all hinge on these materials. Thus, recycling is not only an environmental or economic choice but also a strategic imperative for Turkey.

8. POLİTİKA ÖNERİLERİ

(Türkçe Metin)

8.1 Ulusal “Kritik Hammaddeler Strateji Belgesi”
Türkiye’nin ilk adımı, nadir toprak elementleri ve geri dönüşüm konusunu kurumsal bir çerçeveye oturtmaktır. Bunun için:

  • Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı koordinasyonunda, üniversiteler, sanayi odaları ve özel sektörün katılımıyla ulusal bir “Kritik Hammaddeler Strateji Belgesi” hazırlanmalıdır.
  • Bu belgede 2030, 2040 ve 2050 hedefleri net olarak belirlenmelidir.
  • AB’nin Critical Raw Materials Act ile uyumlu olacak şekilde dış politika bağlantıları kurulmalıdır.

8.2 E-Atık Toplama Altyapısının Güçlendirilmesi
Geri dönüşümün sürdürülebilir olması için kaynağın düzenli toplanması kritik önemdedir.

  • Belediyeler aracılığıyla her mahalleye “e-atık kutuları” yerleştirilmeli,
  • Okullarda ve kamu kurumlarında e-atık toplama kampanyaları düzenlenmeli,
  • Halkın sisteme katılımını artırmak için teşvikler (örn. getirdiğin e-atık kadar elektrik faturasına indirim) uygulanmalıdır.

8.3 Üniversite–Sanayi İşbirliği Mekanizmaları
Ar-Ge ve inovasyonun ticarileşmesi için yapısal reformlar gereklidir.

  • Teknokentlerde nadir toprak odaklı “yeşil teknoloji kuluçka merkezleri” kurulmalıdır.
  • TÜBİTAK ve KOSGEB destekleri, geri dönüşüm teknolojilerine özel programlarla genişletilmelidir.
  • Üniversiteler ile otomotiv, savunma ve beyaz eşya sanayii arasında ortak laboratuvarlar kurulmalıdır.

8.4 Finansman ve Teşvik Mekanizmaları
Yüksek başlangıç maliyetlerini aşmak için devlet destekleri kritik önemdedir.

  • Geri dönüşüm yatırımlarına yönelik düşük faizli yeşil krediler sağlanmalıdır.
  • AB fonları (Horizon Europe, Green Deal) ile uyumlu projelere öncelik verilmelidir.
  • Geri dönüşüm tesisleri için vergi indirimleri ve yatırım teşvikleri uygulanmalıdır.

8.5 Belediyelerin Rolü
Yerel yönetimler geri dönüşümde öncü aktörlerdir.

  • Büyükşehir belediyeleri, bölgesel e-atık toplama ve ayrıştırma merkezleri kurmalıdır.
  • Bursa, Kocaeli ve İzmir gibi sanayi şehirleri pilot bölgeler olarak seçilebilir.
  • Belediyeler, halkı bilinçlendiren eğitim kampanyaları yürütmelidir.

8.6 Toplumsal Bilinç ve Katılım
Sürdürülebilir geri dönüşüm kültürü için toplumun aktif katılımı şarttır.

  • Okullarda çevre müfredatına “kritik hammaddeler ve geri dönüşüm” dersleri eklenmelidir.
  • Sivil toplum kuruluşları ile ortak projeler geliştirilmelidir.
  • Medyada, geri dönüşümün stratejik önemi vurgulanmalıdır.

8.7 Özel Sektör İçin Yol Haritası
Sanayi kuruluşlarının sürece katılımı kritik önemdedir.

  • Otomotiv ve beyaz eşya üreticileri, ürün tasarımlarını geri dönüştürülebilir malzeme oranını artıracak şekilde revize etmelidir.
  • Savunma sanayi şirketleri, kritik parçaların geri dönüşüm yoluyla üretimine yatırım yapmalıdır.
  • Geri dönüşümden elde edilen nadir topraklar için “yeşil tedarik zinciri sertifikası” geliştirilmelidir.

8.8 Bölgesel İşbirlikleri
Türkiye, coğrafi konumu itibarıyla Orta Doğu, Kafkasya ve Balkan ülkeleri için bir geri dönüşüm merkezi olabilir.

  • Komşu ülkelerin e-atıkları Türkiye’de işlenebilir.
  • Bölgesel işbirliği fonları kurulabilir.
  • Bu sayede Türkiye, yalnızca kendi ihtiyacını karşılamakla kalmaz, ihracat potansiyelini de artırır.

8.9 Genel Öneri Çerçevesi
Türkiye’nin politika öncelikleri şu başlıklarda toplanmalıdır:

  1. Ulusal strateji belgesi oluşturmak.
  2. E-atık toplama altyapısını geliştirmek.
  3. Üniversite–sanayi işbirliğini güçlendirmek.
  4. Finansal teşvikler sağlamak.
  5. Belediyeleri aktif aktör haline getirmek.
  6. Halkın bilinç ve katılımını artırmak.
  7. Özel sektörü geri dönüşüm odaklı tasarıma yönlendirmek.
  8. Bölgesel işbirlikleri geliştirmek.

Bu öneriler hayata geçirildiğinde Türkiye, 2030’a kadar nadir toprak ihtiyacının en az %20’sini geri dönüşümden karşılayabilir.

8. POLICY RECOMMENDATIONS

(English Text)

8.1 National “Critical Raw Materials Strategy Document”
The first step for Turkey is to institutionalize rare-earth and recycling policies.

  • A national “Critical Raw Materials Strategy Document” should be prepared under the coordination of the Ministry of Energy and Natural Resources with participation from universities, industry chambers, and the private sector.
  • Clear targets for 2030, 2040, and 2050 must be set.
  • The strategy should align with the EU’s Critical Raw Materials Act.

8.2 Strengthening E-Waste Collection Infrastructure
Sustainable recycling requires systematic collection at the source.

  • Municipalities should place “e-waste bins” in every neighborhood.
  • Schools and public institutions should organize collection campaigns.
  • Incentives (e.g., electricity bill discounts for returned e-waste) should be introduced to increase participation.

8.3 University–Industry Collaboration Mechanisms
Structural reforms are necessary to commercialize R&D and innovation.

  • Establish “green technology incubators” focusing on rare-earths in technoparks.
  • Expand TÜBİTAK and KOSGEB programs with dedicated funding for recycling technologies.
  • Create joint laboratories between universities and industries such as automotive, defense, and white goods.

8.4 Financing and Incentives
State support is essential to overcome high upfront costs.

  • Provide low-interest green loans for recycling investments.
  • Prioritize projects aligned with EU programs (Horizon Europe, Green Deal).
  • Apply tax reductions and investment incentives for recycling facilities.

8.5 Role of Municipalities
Local governments must play a pioneering role.

  • Metropolitan municipalities should establish regional e-waste collection and sorting centers.
  • Industrial cities such as Bursa, Kocaeli, and Izmir can serve as pilot regions.
  • Municipalities should lead public awareness campaigns.

8.6 Public Awareness and Participation
Public engagement is essential for a sustainable recycling culture.

  • Add courses on “critical raw materials and recycling” to school curricula.
  • Develop projects in cooperation with NGOs.
  • Highlight the strategic importance of recycling in media campaigns.

8.7 Roadmap for the Private Sector
Industry participation is crucial.

  • Automotive and white goods manufacturers should redesign products to increase recyclability.
  • Defense industry companies should invest in producing critical components through recycling.
  • Develop a “green supply chain certificate” for recycled rare-earths.

8.8 Regional Cooperation
Turkey can become a recycling hub for the Middle East, Caucasus, and Balkans.

  • Neighboring countries’ e-waste can be processed in Turkey.
  • Regional cooperation funds can be established.
  • This will allow Turkey not only to meet its own demand but also to increase export potential.

8.9 General Policy Framework
Turkey’s policy priorities should be structured as follows:

  1. Establish a national strategy document.
  2. Develop e-waste collection infrastructure.
  3. Strengthen university–industry collaboration.
  4. Provide financial incentives.
  5. Empower municipalities.
  6. Increase public awareness and participation.
  7. Orient the private sector towards recycling-based design.
  8. Build regional cooperation.

If implemented, these measures would enable Turkey to meet at least 20% of its rare-earth demand from recycling by 2030.

9. YOL HARİTASI: 5, 10 ve 20 YILLIK PERSPEKTİF

(Türkçe Metin)

9.1 2025–2030: Temel Altyapının Kurulması
İlk 5 yıl kritik bir hazırlık dönemidir. Türkiye’nin öncelikleri:

  • Ulusal Strateji Belgesi: 2026’ya kadar hazırlanmalı, tüm paydaşlarla paylaşılmalı.
  • E-Atık Toplama Ağı: Belediyeler ve özel sektör işbirliğiyle her şehirde lisanslı toplama merkezleri kurulmalı.
  • Pilot Tesisler: İstanbul, Kocaeli ve Bursa’da üç pilot nadir toprak geri dönüşüm tesisi faaliyete geçirilmeli.
  • Eğitim ve Farkındalık: İlköğretim ve lise müfredatına “kritik hammaddeler” konusu eklenmeli.
  • Ar-Ge Merkezleri: Üniversite-sanayi ortak laboratuvarları kurulmalı; TÜBİTAK desteği artırılmalı.

Beklenen Sonuçlar (2030’a kadar):

  • Türkiye’nin nadir toprak ihtiyacının %10’u geri dönüşümden karşılanmalı.
  • 5000 kişilik yeni istihdam yaratılmalı.
  • AB fonlarıyla uyumlu en az 10 uluslararası proje yürütülmeli.

9.2 2030–2040: Ölçek Büyütme ve Sanayileşme
İkinci aşama, altyapının sanayi ölçeğine taşındığı dönemdir.

  • Sanayi Tesisleri: Türkiye genelinde en az 10 büyük geri dönüşüm tesisi faaliyete geçmeli.
  • Savunma Sanayi Entegrasyonu: ASELSAN ve TUSAŞ gibi kurumlar, kritik mıknatıs ve alaşımlarda en az %30 oranında yerli geri dönüşüm ürünü kullanmalı.
  • Otomotiv Dönüşümü: Türkiye’de üretilen elektrikli araç motorlarının en az %25’i geri dönüşüm tabanlı nadir topraklarla beslenmeli.
  • Bölgesel Merkezlik: Balkanlar ve Orta Doğu ülkelerinin e-atıkları Türkiye’de işlenmeli.
  • İhracat Kapasitesi: AB’ye geri dönüştürülmüş nadir toprak ürünleri ihracatı başlamalı.

Beklenen Sonuçlar (2040’a kadar):

  • Türkiye’nin nadir toprak ihtiyacının %30’u geri dönüşümden sağlanmalı.
  • 20.000 kişilik istihdam kapasitesine ulaşılmalı.
  • Türkiye, AB’nin en büyük üç geri dönüşüm tedarikçisinden biri olmalı.

9.3 2040–2050: Bölgesel Liderlik ve Küresel Oyunculuk
Üçüncü aşama, Türkiye’nin sadece kendi ihtiyacını değil, bölgesel ve küresel arz güvenliğini sağlamaya katkıda bulunduğu dönemdir.

  • Bölgesel Merkezlik: Türkiye, Orta Doğu, Kafkasya ve Kuzey Afrika için geri dönüşüm merkezi hâline gelmeli.
  • Teknoloji İhracatı: Türkiye, geri dönüşüm teknolojilerini ihraç eden ülke konumuna gelmeli.
  • Tam Entegrasyon: Türkiye, AB ve OECD ülkeleriyle ortak kritik hammadde ağında lider rol üstlenmeli.
  • Küresel Katılım: Dünya Ticaret Örgütü ve G20 kapsamında “sürdürülebilir nadir toprak tedarik zincirleri” konusunda aktif rol alınmalı.

Beklenen Sonuçlar (2050’ye kadar):

  • Türkiye’nin nadir toprak ihtiyacının %50’si geri dönüşümden karşılanmalı.
  • 50.000 kişilik istihdam yaratılmalı.
  • Türkiye, “döngüsel ekonomi ve kritik hammaddeler” konusunda bölgesel lider, küresel aktör hâline gelmeli.

Genel Değerlendirme

Bu yol haritası, Türkiye’nin yalnızca kendi arz güvenliğini sağlamakla kalmayıp, AB ve bölgesel ülkeler için de stratejik bir ortak hâline gelmesini öngörmektedir. 5 yılda temel altyapı, 10 yılda sanayileşme, 20 yılda bölgesel liderlik vizyonu ile Türkiye küresel ölçekte söz sahibi olabilir.

9. ROADMAP: 5, 10 AND 20-YEAR PERSPECTIVE

(English Text)

9.1 2025–2030: Building the Foundation
The first five years are critical preparation. Turkey’s priorities should include:

  • National Strategy Document: To be completed by 2026 and shared with all stakeholders.
  • E-Waste Collection Network: Licensed collection centers in every city via municipalities and private sector partnerships.
  • Pilot Facilities: Three pilot rare-earth recycling plants established in Istanbul, Kocaeli, and Bursa.
  • Education & Awareness: Introduce “critical raw materials” into primary and secondary school curricula.
  • R&D Centers: University–industry joint labs established with expanded TÜBİTAK support.

Expected Outcomes (by 2030):

  • 10% of Turkey’s rare-earth demand met through recycling.
  • Creation of 5,000 new jobs.
  • At least 10 international projects aligned with EU funds.

9.2 2030–2040: Scaling Up and Industrialization
The second stage involves scaling up to industrial level.

  • Industrial Plants: At least 10 major recycling facilities operating nationwide.
  • Defense Integration: ASELSAN and TUSAŞ to use at least 30% domestically recycled rare-earths in critical magnets and alloys.
  • Automotive Transition: At least 25% of EV motors produced in Turkey powered by recycled rare-earths.
  • Regional Hub: Process e-waste from Balkan and Middle Eastern countries.
  • Export Capacity: Begin exports of recycled rare-earth products to the EU.

Expected Outcomes (by 2040):

  • 30% of Turkey’s rare-earth demand met through recycling.
  • Creation of 20,000 jobs.
  • Turkey becomes one of the EU’s top three recycling suppliers.

9.3 2040–2050: Regional Leadership and Global Role
The third stage positions Turkey as a regional and global actor.

  • Regional Hub: Turkey becomes the recycling center for the Middle East, Caucasus, and North Africa.
  • Technology Exporter: Turkey exports recycling technologies to other countries.
  • Full Integration: Turkey plays a leading role in EU and OECD critical raw material networks.
  • Global Participation: Active role in WTO and G20 initiatives on “sustainable rare-earth supply chains.”

Expected Outcomes (by 2050):

  • 50% of Turkey’s rare-earth demand met through recycling.
  • Creation of 50,000 jobs.
  • Turkey becomes a regional leader and global actor in circular economy and critical materials.

Overall Assessment

This roadmap envisions Turkey not only ensuring its own supply security but also becoming a strategic partner for the EU and regional countries. Within five years, the foundation is laid; within ten years, industrialization is achieved; within twenty years, Turkey emerges as a regional leader and global stakeholder in rare-earths recycling.

10. SONUÇ VE STRATEJİK VİZYON

(Türkçe Metin)

10.1 Genel Değerlendirme
Nadir toprak elementleri, Türkiye’nin 21. yüzyıldaki sanayi, enerji ve savunma stratejilerinde kritik bir rol oynamaktadır. Çin’in küresel hakimiyeti, Batı’nın çeşitlendirme arayışları ve AB’nin Yeşil Mutabakat politikaları, Türkiye’ye benzersiz fırsatlar sunmaktadır. Bu raporda ortaya konulan analizler göstermektedir ki, Türkiye’nin önünde iki seçenek vardır:

  1. Klasik maden çıkarma yöntemleriyle yüksek maliyetli ve çevresel riski yüksek bir yola girmek.
  2. Döngüsel ekonomi ve geri dönüşüm odaklı stratejiyle sürdürülebilir, katma değerli ve stratejik özerklik sağlayan bir yol çizmek.

Türkiye için en doğru ve uygulanabilir seçenek, ikincisidir.

10.2 Stratejik Vizyon
Türkiye’nin 2050 vizyonu, yalnızca kendi nadir toprak ihtiyacını karşılamakla kalmamalı; aynı zamanda bölgesel ve küresel tedarik zincirinde söz sahibi olmayı hedeflemelidir. Bu vizyon şu temellere dayanmalıdır:

  • Sürdürülebilirlik: Çevresel etkileri minimuma indiren bir üretim modeli.
  • Döngüsellik: Atıktan kaynağa dönüşüm felsefesi.
  • Katma Değer: Ham madde ihracatı yerine ileri teknoloji ürün üretimi.
  • Bölgesel Liderlik: Türkiye’nin Orta Doğu, Balkanlar ve Kafkasya için geri dönüşüm merkezi olması.
  • Küresel Katılım: AB, OECD ve G20 ile uyumlu politikalarla küresel aktörlük.

10.3 Politika Öncelikleri

  • 2030’da %20, 2040’ta %30, 2050’de %50 oranında geri dönüşümden karşılanan nadir toprak arzı.
  • Üniversite–sanayi işbirliklerinde artış.
  • Belediyeler, özel sektör ve halkın aktif katılımı.
  • Savunma ve otomotiv sanayinde geri dönüşüm bazlı üretim oranlarının artırılması.

10.4 Son Söz
Türkiye, “kaynaklara bağımlı bir tüketici ülke” kimliğinden çıkıp, “geri dönüşümle kaynak üreten bir bölgesel lider” kimliğine dönüşebilir. Bu dönüşüm, yalnızca ekonomi ve sanayi politikası değil, aynı zamanda ulusal güvenlik ve gelecek nesiller için bir sürdürülebilirlik meselesidir.

10. CONCLUSION AND STRATEGIC VISION

(English Text)

10.1 Overall Assessment
Rare-earth elements are central to Turkey’s industrial, energy, and defense strategies in the 21st century. China’s dominance, the West’s diversification efforts, and the EU’s Green Deal policies provide Turkey with unique opportunities. The analyses presented in this report reveal two possible paths:

  1. Follow conventional mining, with high costs and significant environmental risks.
  2. Embrace a recycling and circular economy strategy that delivers sustainability, added value, and strategic autonomy.

For Turkey, the second path is the most viable and forward-looking.

10.2 Strategic Vision
Turkey’s vision for 2050 should not be limited to meeting its own rare-earth needs; it should also aim to become a key player in the regional and global supply chain. This vision should rest on:

  • Sustainability: A production model minimizing environmental impact.
  • Circularity: Transforming waste into resources.
  • Value Creation: Producing high-tech products instead of exporting raw materials.
  • Regional Leadership: Becoming the recycling hub for the Middle East, Balkans, and Caucasus.
  • Global Participation: Aligning with EU, OECD, and G20 to play a global role.

10.3 Policy Priorities

  • Achieve 20% recycled supply by 2030, 30% by 2040, and 50% by 2050.
  • Strengthen university–industry cooperation.
  • Ensure active participation of municipalities, private sector, and citizens.
  • Expand recycling-based production in defense and automotive industries.

10.4 Final Remark
Turkey has the potential to transform from a “resource-dependent consumer” into a “resource-generating regional leader” through recycling. This transformation is not only an economic or industrial issue but also a matter of national security and sustainability for future generations.

✍️ YAZAR YORUMU / AUTHOR’S NOTE

Türkçe

Bu raporu hazırlarken, yalnızca rakamların ve tabloların ötesinde bir düşünceyi vurgulamak istedim: Türkiye’nin asıl gücü, sahip olduğu rezervlerde değil, vizyonunda yatıyor. Eğer bizler e-atıkları “çöp” değil, “ikinci maden” olarak görmeyi başarabilirsek; hem sanayi politikamız hem de çevresel geleceğimiz tamamen değişebilir. Bursa’da bir otomotiv fabrikasında ya da Eskişehir’de bir geri dönüşüm tesisinde atılan her küçük adım, aslında küresel ölçekte Türkiye’nin geleceğini yeniden yazabilir.

Türkiye’nin önünde büyük fırsatlar ve büyük riskler var. Seçim bize ait: Kaynaklara bağımlı kalmak mı, yoksa kaynak üreten bir geleceği inşa etmek mi? Benim cevabım net: Geri dönüşüm, Türkiye’nin 21. yüzyıldaki en stratejik yatırımıdır.

— Okan Dinç

English

While preparing this report, I wanted to emphasize a thought beyond numbers and charts: Turkey’s true strength does not lie in its reserves, but in its vision. If we learn to view e-waste not as “trash” but as a “second mine,” our industrial policy and environmental future can be completely redefined. Every small step taken in an automotive plant in Bursa or a recycling facility in Eskişehir has the power to rewrite Turkey’s future on a global scale.

Turkey faces both great opportunities and great risks. The choice is ours: remain dependent on resources, or build a future where we generate our own. My answer is clear: Recycling is Turkey’s most strategic investment of the 21st century.

— Okan Dinç

Yorum bırakın