“Suyun Şehri” Tehlikenin Eşiğinde mi?

Bursa, tarih boyunca bereketli toprakları, Uludağ’dan akan suları ve yeşil doğasıyla anıldı. Ama artık işler değişiyor. Kuraklık, iklim değişikliği ve hızla büyüyen şehirleşme yüzünden, bu güzel şehir bir su kriziyle karşı karşıya.

Eskiden suya yön veren şehir, şimdi suyunu nasıl koruyacağını tartışıyor. Nilüfer ve Doğancı Barajları’nın çatlamış, kurumuş zeminleri sadece bir çevre görüntüsü değil—bu, Bursa’nın geleceğine dair ciddi bir uyarı sinyali.

Her gün ortalama 480.000 m³ su tüketiliyor. Ama yağışsız bir senaryoda şehrin sadece 3 günlük su rezervi var. Bu, oldukça kırılgan bir yapı. Oysa kaynak açısından Bursa zengin: barajlar, Uludağ pınarları, yer altı kuyuları… Ancak bu kaynaklar artık yeterli değil çünkü:

• Nüfus artıyor
• Sanayi hızla büyüyor
• Tarımsal sulama modern değil
• Şebeke sisteminde %20’ye varan kayıplar yaşanıyor
• Gri su ve yağmur suyu geri kazanımı yetersiz

İşte bu yüzden Bursa için yeni bir vizyon gerekiyor: Su kaynaklarını sadece temin etmeye değil, verimli ve adil şekilde yönetmeye, doğayla uyumlu ve çok paydaşlı bir modele odaklanmalı.

 Bursa’nın Suyu: Nereden Geliyor, Nereye Gidiyor?

 Su Kaynakları Dağılımı:

Kaynak	Payı	Açıklama
Nilüfer & Doğancı Barajları	%40	Ana içme suyu; yağışa ve kar örtüsüne bağımlı
Çınarcık Barajı	%20	Yedek kaynak + enerji üretimi entegre
Uludağ Pınarları	%5	Kaliteli ama mevsimsel kaynak
Yeraltı Suları (Kuyular)	%35	Kurak dönemlerde daha çok kullanılıyor, aşırı çekim riski var

 Su Kullanım Alanları:

Alan	Payı
Evsel (şehir içi kullanım)	%55
Sanayi	%25
Tarımsal sulama	%20

Özetle; su kaynakları çeşitli ama kullanımı sürdürülebilir değil. Evlerde tüketim yüksek, sanayide verim düşük, tarımda ise hala eski usul sulama yöntemleri kullanılıyor.

Bu dağılım gösteriyor ki su krizini çözmek için sadece evlerde musluğu kısmak yetmez. Sanayi, tarım ve kamu da aynı oranda sorumluluk almalı.

 Dünyadan İlham Veren Modeller: Bursa İçin Neler Mümkün?

 Tokyo – Şebeke Kaçaklarını Yok Etmek Mümkün

Tokyo, su şebekesindeki kayıpları %3 gibi düşük bir seviyeye indirmeyi başardı. Bunu nasıl yaptılar?

• Gece akustik dinleme cihazlarıyla sızıntılar tespit ediliyor
• Paslanmaz, uzun ömürlü borular kullanılıyor
• Şehir, basınç bölgelerine ayrılarak boruların yükü azaltılıyor
• Mobil ekipler, sızıntılara 24 saat içinde müdahale ediyor

 Bursa’ya Öneriler:

• BUSKİ, Tokyo’daki gibi Basınç Yönetim Bölgeleri kurmalı
• Akıllı sayaçlar, ani tüketim artışlarında uyarı vermeli
• “Mobil Kaçak Müdahale Timi” kurulmalı, günlük hedefle çalışmalı
• Mahalle bazında kaçak haritaları çıkarılmalı

 Singapur – Atık Su, Temiz Suya Dönüşebilir

Singapur’da atık suyun %40’ı yeniden içme suyuna dönüştürülüyor. NEWater sistemi denen bu modelde süreç 4 aşamalı:

1. Standart arıtma
2. Mikrofiltrasyon
3. Ters ozmoz
4. UV ve klorlama ile sterilizasyon

 Bursa’ya Uyarlama:

• OSB’lerdeki ileri arıtım sistemleri, çıkan suyu soğutma sistemlerinde, yeşil alan sulamada ve yangın güvenliğinde kullanmalı
• Tüm OSB’ler 2026’ya kadar ikincil su raporu sunmalı
• AVM, hastane, otel gibi yapılarda çift borulu gri su altyapısı zorunlu olmalı

 Almanya – Yağmur Suyu Sistemi Her Binada Var

Almanya’da yeni her binada yağmur suyu sistemi zorunlu. Su, çatıdan toplanıyor, filtreleniyor ve tuvaletler ile peyzaj sulamada kullanılıyor.

 Bursa’da Ne Yapılmalı?

• 2025’ten itibaren yeni inşaatlarda yağmur suyu tankı şartı getirilmeli
• Sistemi kuranlara emlak vergisi indirimi sunulmalı
• “Su Dostu Bina Sertifikası” sistemiyle örnek yapılar teşvik edilmeli
• Pilot mahalleler seçilerek kamu binalarında bu sistemler gösterilmeli

 5 Kritik Strateji ile Bursa’nın Su Gücü Artar

1. Gri Su Sistemleri

• Büyük binalar (otel, yurt, hastane) tuvaletlerini gri suyla çalıştırmalı
• Belediyeler “Yerel Gri Su Kılavuzu” yayımlamalı
• Yeni projelerde çift borulu altyapı zorunlu olmalı
• Koku ve bakteri riski için otomatik sirkülasyon ve UV sterilizasyon sistemleri kullanılmalı

2. Yağmur Suyu Hasadı

• 100 m² çatı yılda 60-70 ton su toplayabilir
• Belediyeler pilot uygulamalarla örnek olmalı
• Yağmur suyu, park ve bahçelerin ana sulama kaynağı haline getirilmeli
• Evlerde uygulama için teşvik ve eğitim programları başlatılmalı

3. Tarımda Modern Sulama

• Salma sulama, suyun yarısını boşa harcıyor
• “Köy Bazlı Damla Sulama Kooperatifleri” kurulmalı
• Çiftçiye uygulamalı eğitim + faizsiz kredi sağlanmalı
• Sulama sistemleri uydu destekli sensörlerle izlenmeli

4. Şebeke Modernizasyonu

• 40 yaş üstü borularda kaçak riski %70 daha fazla
• SCADA ile debi, basınç, sıcaklık anlık izlenmeli
• Yüksek basınçlı alanlarda regülatörler kullanılmalı
• Her yıl altyapının belirli bir kısmı yenileme hedefi ile yenilenmeli

5. Su Verimli Cihazlar

• Duş başlıkları ve bataryalar 6 lt/dk ile sınırlandırılmalı
• 9–12 lt klozetler yerine 3/6 litrelik modeller kullanılmalı
• “Su Verimlilik Sertifikası” olan evler teşvik edilmeli
• Cihaz üreticilerine “Yeşil Etiket” sistemi getirilmeli

 Kim Ne Yapacak? Paydaşların Sorumluluğu Netleşmeli

 Bireyler

• Su kullanımını izleyen bir mobil uygulama geliştirilmeli
• Apartmanlarda kat bazlı su panoları ile farkındalık sağlanmalı
• Su Gönüllüleri okullarda aktif hale getirilmeli

 Sanayi & Tarım

• OSB’ler her 5 yılda bir “Su Ayak İzi” raporu sunmalı
• Su verimliliği sağlamayan projeler desteklenmemeli
• Tarımsal destekler, verimli sulama kullananlara öncelikli verilmeli

 Belediyeler

• Su Kriz Tatbikatları düzenlemeli
• “Su Dostu Mahalle Yarışmaları” ile yerel dayanışma artırılmalı
• Açık veri sistemiyle su tüketim bilgileri kamuya sunulmalı

 Siyasetçiler

• TBMM’de “Su Güvenliği Komisyonu” kurulmalı
• Su tasarruflu ürün ithalatına %0 gümrük vergisi uygulanmalı
• Ulusal su planı, şehirlerin ihtiyaçlarına göre esnek hale getirilmeli

 Bursa’nın Su Anlatısı: “Yeşil ve Mavi Bursa”

İyi uygulamalar kadar, bu sürecin doğru anlatılması da çok önemli. Halkı sürece dahil etmenin yolu ilham veren bir iletişim stratejisi:

 Öneriler:

• “Su Gönüllüleri” adlı gençlik ağı kurulsun
• Tarihi çeşmeler restore edilip “Su Yürüyüş Yolları” oluşturulsun
• Her hafta medya aracılığıyla “Bursa Su Bülteni” yayımlansın
• Belediyeler su temalı farkındalık günleri düzenlesin

Bursa, Türkiye’nin Su Krizine Karşı Ön Saflarda Olabilir

Bursa’nın doğal mirası, kültürel geçmişi ve teknik kapasitesi, bu şehri su yönetiminde lider yapabilecek kadar güçlü. Ama bu potansiyel, sadece iyi niyetle değil, bilimsel planlama, toplumsal katılım, yerel uygulama ve küresel iş birliğiyle hayata geçebilir.

Bursa artık sadece suyu kullanan değil, suyu koruyan, yöneten ve gelecek kuşaklara aktaran bir şehir olmalı.

Kaynakça – Bursa Su Vizyonu Raporu

 Bursa’ya Ait Resmî ve Yerel Kaynaklar

1. BUSKİ 2023 Yılı Faaliyet Raporu
   ↳ Bursa Su ve Kanalizasyon İdaresi tarafından yayınlanan yıllık rapor; baraj dolulukları, su tüketimi ve altyapı yatırımları bilgileri içerir.
   → https://www.buski.gov.tr
2. Bursa Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı (2020–2024)
   ↳ Sürdürülebilir altyapı, su temini ve çevre hedeflerine yer verilmektedir.
   → https://www.bursa.bel.tr
3. Tirilye Gri Su Pilot Projesi – Proje Bilgilendirme Sunumu (BUSKİ, 2023)
   ↳ Bursa’daki ilk gri su projesi hakkında detaylar içerir.

 Türkiye Genel Kaynakları

4. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı – 2023 Ulusal Su Verimliliği Strateji Belgesi
   ↳ Türkiye’nin 2030’a kadar su verimliliği hedeflerini tanımlar.
   → https://www.tarimorman.gov.tr
5. TÜİK Su İstatistikleri Raporu (2021-2023)
   ↳ Evsel, tarımsal ve sanayi su tüketim oranları, su kaynaklarının dağılımı.
   → https://data.tuik.gov.tr
6. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı – İklim Değişikliği Uyum Stratejisi ve Eylem Planı (2019-2023)
   ↳ Kuraklık, su kıtlığı ve kentleşme ilişkisine dair analiz içerir.

 Uluslararası Örnekler ve Su Yönetim Modelleri

 Tokyo (Japonya):

7. Tokyo Metropolitan Government – Bureau of Waterworks Annual Report (2022)
   ↳ Şebeke suyu kayıplarının azaltılması, SCADA sistemleri ve basınç yönetimi hakkında detaylar.
   → https://www.waterworks.metro.tokyo.lg.jp
8. World Bank – Non-Revenue Water in Japan Case Study (2018)
   ↳ Tokyo’nun su kaybını %3’e indirme stratejileri incelenmiştir.

 Singapur:

9. PUB Singapore – NEWater: Recycling Water for Our Future (Resmî Broşür ve Teknik Belgeler, 2022)
   ↳ Atık suyun ileri arıtımı ve içme suyu olarak geri kullanımı.
   → https://www.pub.gov.sg/newater
10. World Resources Institute – “Singapore’s Four National Taps Strategy” (2020)
    ↳ Singapur’un su arz çeşitlendirme ve geri kazanım stratejileri hakkında analiz.

 Almanya:

11. DIN 1989 Rainwater Harvesting Standard
    ↳ Almanya’da binalarda yağmur suyu toplama sistemlerinin teknik standartları.
12. Umweltbundesamt (UBA) – Federal Environment Agency of Germany Reports on Urban Water Management
    ↳ Almanya’nın yağmur suyu kullanımı ve su verimliliği teşvikleri üzerine kapsamlı raporlar.
    → https://www.umweltbundesamt.de

 Küresel ve Kıyaslayıcı Kaynaklar

13. United Nations World Water Development Report (2023)
    ↳ Su krizleri, iklim değişikliği ve sürdürülebilir kent su yönetimi temaları içerir.
    → https://www.unesco.org/reports/wwdr
14. OECD – Managing Water for Future Cities (2021)
    ↳ Şehirlerin su yönetimi politikaları karşılaştırmalı olarak incelenir.
15. International Water Association (IWA) – Urban Water Resilience Framework (2022)
    ↳ Suya dayanıklı kent tasarımı ilkelerini tanımlar.

 Yerel Akademik ve Sektörel Yayınlar

16. Uludağ Üniversitesi – Bursa’da Su Kaynakları ve Kentsel Su Tüketimi Araştırmaları (2020-2022)
    ↳ Bilimsel makaleler ve öğrenci projeleri derlemeleri.
17. Mimarlar Odası Bursa Şubesi – Yağmur Suyu Sistemleri Üzerine Teknik Bülten (2022)
    ↳ Bursa’daki binalarda su toplama sistemlerinin mühendislik değerlendirmesi.
18. TMMOB – Türkiye Su Raporu (2022)
    ↳ Ulusal ölçekte su yönetimi sorunları ve çözüm önerileri.