ÇİFT GEÇİŞ TEORİSİ: KURUMLARDAN TOPLUMA DOĞRU EVRİLEN BİR DEĞİŞİM YAKLAŞIMI

2.1. Başlangıç: Tek Döngülü Değişimin Kısıtları

Yönetim, organizasyon ve yalın dönüşüm üzerine yapılan çalışmalar uzun süre boyunca değişimi yalnızca “geliştirme” çerçevesinde değerlendirdi.

Bu yaklaşımın odağında süreçlerin daha verimli hale getirilmesi, hataların minimize edilmesi ve performans çıktılarının artırılması yer aldı.

Ama bir şey gözden kaçtı: Bu sistem neden var? Bu sorunun yerine hep “Mevcut haliyle daha hızlı nasıl işler hale getiririm?” düşüncesi öne çıktı.

Bu da bizi tek döngülü öğrenme dediğimiz noktada sabitledi. Chris Argyris ve Donald Schön’ün çalışmaları, sistemlerin yalnızca sonuçları iyileştirmeye çalışırken, altında yatan inanç ve varsayımları sorgulamadığını gösterdi.

Yani sistem değişmeden sadece hızlandırıldı.

Bu durumun sonucu:

• Kısa vadede işleyen bir düzen,
• Uzun vadede ise dayanıksız bir yapı.

İşte Çift Geçiş Teorisi burada devreye giriyor. Sadece sonuçlarla değil, sistemi şekillendiren zihniyetle de ilgileniyor. Değişimi dışsal bir müdahaleden çok, içsel bir farkındalık süreci olarak tanımlıyor.

2.2. Teorinin Dayandığı Kavramsal Temel

Bu bölümde ele alınan Çift Geçiş Teorisi, üç temel önermeye yaslanıyor:

1. Sistemler yalnızca işletilmek için değil, yaşatılmak için vardır.
2. Teknik gelişme, köklü bir dönüşüm anlamına gelmez.
3. Öğrenim ve bilinçlenme olmadan ikinci aşama gerçekleşemez.

Bu üç düşünce birleşince, iki temel dönüşüm süreci net şekilde ayrışır:

• Birinci Aşama: Sistemin verimlilik ve üretkenlik temelinde tekrar düzenlenmesi.
• İkinci Aşama: Sistemin içinde yer alan bireylerin düşünce yapılarının, değerlerinin ve öğrenme yollarının dönüşmesi.

Kısaca söylemek gerekirse:
• İlk geçiş hız sağlar.
• İkinci geçiş, o hıza anlam katar.

Ve şu unutulmamalı: İkinci geçiş gerçekleşmeden birincisinin sürdürülebilirliği sadece bir yanılsamadır. Çünkü bir yapının dayanıklılığı, onu işleten insanın niteliğiyle doğru orantılıdır.

2.3. Güvenilirlik: Çift Geçişin Yapıştırıcısı

Güvenilirlik, Çift Geçiş Teorisi’nin bağlayıcı yapı taşıdır.

Teknik açıdan güvenilir bir sistem sorunsuz çalışabilir. Ancak insanların sisteme olan inancı eksikse, bu yapı zamanla işlevsiz hale gelir.

Kitap, güvenilirliği iki ana eksende inceliyor:

• Yapısal Güvenilirlik: Sistem işlevsel mi?
• Algısal Güvenilirlik: İnsanlar sistemin işleyeceğine inanıyor mu?

Yani sadece teknik tarafın çalışması yetmez. İnsanlar, bu sistemin yarın da iş göreceğine ikna değilse, işler sarpa sarar.

Bu nedenle:

• Psikolojik güven duygusu,
• Etik değerlerde süreklilik,
• Kültürel uyum gibi faktörler sistemin devamlılığı için hayati önem taşır.

Sonuç olarak şu sorunun cevabı belirleyicidir:
“Yarın da bu yapıya güven duyacak mıyım?”

2.4. Derinlemesine Vaka Örnekleri

 Örnek 1: Toyota – Geliştirmeden Öğrenmeye Geçiş

Toyota’nın başarısının arkasında sadece üretim sistemleri değil, o sistemin beslendiği öğrenme kültürü var.

Toyota Üretim Modeli yalnızca israfları azaltmak değil, aynı zamanda çalışanların problem tanımlama ve çözme yetkinliklerini geliştirmeyi de hedefliyor.

• Birinci Aşama: Standart süreçler, zamanında üretim (JIT), kalite halkaları.
• İkinci Aşama: Problemleri analiz etmeyi ve çözmeyi öğreten iç eğitim modelleri.

 Mesaj: Yalınlık bir teknik değil, öğrenmeyi merkeze alan bir yaklaşım tarzıdır.

 Örnek 2: Alcoa – Güvenlikten Evrimsel Öğrenmeye

Alcoa’nın CEO’su Paul O’Neill ilk adımda şunu söyledi:
“Hedefimiz: Sıfır iş kazası.”

Başta bu hedef maddi hedeflerden uzak görüldü. Ancak çok geçmeden bu yaklaşım, tüm kurum kültürünü dönüştürdü.

• Güvenlik verileri, analiz ve gelişim kaynağına dönüştü.
• Hatalar cezalandırılmadı, aksine birlikte öğrenildi.

 Mesaj: Güvenlik yalnızca fiziksel koruma değil, aynı zamanda kurum içi öğrenmenin en etkili araçlarından biridir.

 Örnek 3: Finlandiya Eğitim Reformu – Toplum Ölçeğinde Dönüşüm

Finlandiya’nın eğitim sistemi sadece akademik içerikten ibaret değil; aynı zamanda bir güven ilişkisi üzerine kurulu.

• Öğretmenlere tam güven verildi.
• Merkezi kontrol azaltıldı.
• Not sistemi yerine öğrenme süreci önceliklendirildi.
• Birinci Aşama: Teknik yapıların yeniden şekillendirilmesi.
• İkinci Aşama: Öğrenmeye dayalı, sorumluluk alan bir toplum yapısının oluşması.

 Mesaj: Eğitim sadece ikinci geçişin konusu değil, onun taşıyıcı sütunudur.

2.5. Sonuç: Bölümün Ana Mesajı

Bu kitapta Çift Geçiş Teorisi, klasik bir yönetim modeli olmaktan öteye geçerek, insanlık temelli bir dönüşüm perspektifi sunuyor.

Sistemler ancak insanlar öğrendiğinde, içselleştirdiğinde ve üretken hale geldiğinde kalıcı olabilir.

Yani işin özü şu:
Sistemlerin geleceği, insanın öğrenme gücüne bağlıdır.
Ve her gerçek dönüşüm, insanla başlar.