Su kıtlığına karşı dünyada uygulanmış başarılı stratejilerden dersler almak, Türkiye’deki karar vericiler için çok değerli olabilir. Aşağıda Japonya, Almanya, Singapur gibi ülkeler başta olmak üzere toplam 7 farklı ülke/şehirden örnek su tasarrufu uygulamaları ve bunların derinlemesine analizleri sunulmuştur. Her bir örnek, uygulamanın tanıtımı, nasıl işlediği, elde edilen etkiler, Türkiye koşullarına uygulanabilirliği, FMEA risk analizi (ekonomik, altyapısal ve sosyal riskler) ve toplum, sanayi, yerel yönetimler ile siyasetçilere yönelik öneriler başlıklarıyla ele alınmıştır.

Krizi Fırsata Çeviren Bir Su Hikayesi

Tokyo, 1960’larda hızla büyüyen nüfusuyla büyük bir su krizinin eşiğine geldi. Ama çözüm sadece daha fazla su bulmak değildi. Tokyo Metropolitan Yönetimi farklı bir yol seçti: Su Koruma Planı (Water Conservation Plan, WCP). Bu plan sadece boruları yenilemekle kalmadı, aynı zamanda insanların su kullanım alışkanlıklarını da değiştirdi. Yani hem altyapı hem de davranışsal dönüşüm bir aradaydı. Sonuç mu? Tokyo, krizle başa çıkmanın ötesine geçip su yönetiminde dünya lideri oldu.

 Nasıl İşledi?

 Altyapı Yenilendi, Kaçaklar Azaltıldı

İlk adım, eskiyen su borularının yenilenmesiydi. Tokyo’da 1950’lerde her 5 litreden 1’i yolda kayboluyordu. Ama akustik sensörler, basınç kontrolleri ve hızlı müdahale ekipleriyle bu oran %3’e kadar indirildi. Bu, büyük şehirler için neredeyse ulaşılmaz bir hedef olarak kabul ediliyor.

 Su Tasarruflu Cihazlar Hayata Girdi

1970’lerden itibaren Tokyo, klozet ve çamaşır makinelerinin su tüketimini azaltmak için üreticilerle el ele verdi. 90’larda çıkan modeller, eski cihazlara göre neredeyse yarı yarıya daha az su harcıyordu. Araştırmalara göre, sadece bu iki cihaz kişi başı günde yaklaşık 48,6 litre tasarruf sağladı.

 Ek Bilgi: “İkili sifon” sistemleri, kullanıcılara klozette az veya çok su kullanma seçeneği sundu. Bu sistem ilk olarak kamu binalarında denendi, sonra evlere yayıldı.

 Gri Su Sistemi: Atık Su Yeniden Kullanıldı

1984’te çıkarılan bir yönetmelikle, büyük binalarda lavabo ve duşlardan gelen suyun geri dönüştürülmesi zorunlu hale getirildi. Bu sular bahçe sulamada ya da klozetlerde kullanıldı. Devlet, bu sistemler için mali destek sağladı.

 Yağmur Suyu Boşa Gitmedi

Özellikle su sıkıntısı çeken Sumida semtinde, yağmur suları çatıdan toplanarak tuvaletlerde, bahçelerde hatta bazı klima sistemlerinde kullanıldı.

 Kültürel Bağ: Japonya’da geleneksel mimaride yağmur suyu toplama sistemleri zaten vardı. Tokyo, bu geleneği modern teknolojiyle harmanladı.

 Sanayi ve Tarımda da Tasarruf

Fabrikalara, çok su tüketmeleri halinde daha yüksek ücret ödemeleri gereken bir sistem getirildi. Böylece geri dönüşüm sistemlerine yatırım yapmaları teşvik edildi. 30 yılda sanayinin su tüketimi üçte bir oranında azaldı. Tarımda ise damla sulama gibi modern yöntemler benimsendi.

 Etkileri Ne Oldu?

Sonuçlar oldukça etkileyici. Nüfus ve refah artmasına rağmen Tokyo’da kişi başı su tüketimi %19 düştü. Bu da ortalama günde 81 litre daha az su kullanıldığı anlamına geliyor.

Bu başarı, “büyük şehirlerde su tasarrufu yapılamaz” iddiasını çürüttü. Öyle ki 1990’lardan sonra Tokyo’da ciddi su kesintileri neredeyse hiç yaşanmadı. Hatta 1994 kuraklığında bile tankerlerle su dağıtımına gerek kalmadı.

 Küresel Etki: Tokyo’nun bu modeli, BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri içinde (SKH6 – Temiz Su ve Sanitasyon) örnek gösterildi.

Türkiye İçin Dersler Neler?

Tokyo’nun hikayesi, İstanbul ve Bursa gibi büyükşehirler için birçok yol gösterici ders barındırıyor:

• Kaçak Su Kayıplarına Müdahale Edilmeli: Türkiye’de bazı şehirlerde %40’a varan kayıp-kaçak oranları var. Tokyo’nun modeliyle bu oranlar ciddi şekilde düşürülebilir.
• Ev ve Binalarda Su Verimliliği Artmalı: Yeni binalarda tasarruflu cihazlar zorunlu hale getirilmeli, eski binalar teşviklerle dönüştürülmeli.
• Gri Su ve Yağmur Suyu Kullanımı Yaygınlaşmalı: Belediyeler, gri su ve yağmur sistemlerini zorunlu hale getirebilir. Vatandaş da bireysel olarak yağmur varilleri gibi basit çözümlerle katkı sağlayabilir.
• Kademeli Fiyatlandırma Uygulanabilir: Çok su kullanan sanayi ve turizm tesisleri daha fazla öderken, tasarruf yapan ödüllendirilmeli.

 Kültürel Uyum: “Su israfı haramdır” gibi kültürel söylemler, modern kampanyalarla birleştirilerek toplumsal farkındalık artırılabilir.

 Riskler Ne? (FMEA Risk Analizi)

 Ekonomik Riskler

Yeni sistemlerin kurulumu maliyetli. Ayrıca, su tasarrufu yapıldıkça belediyelerin gelirleri düşebilir. Bu da bakım yatırımlarını zorlaştırabilir.

 Altyapı Riskleri

Eski boruların değişimi teknik zorluklar çıkarabilir. Gri su sistemleri düzgün kurulmazsa hijyen sorunları doğabilir.

 Toplumsal Kabul Riski

Halkın “atık suyu tekrar kullanma” fikrine alışması zaman alabilir. Eğitim, pilot uygulamalar ve kampanyalar şart.

 Önerilerim

 Yerel Yöneticilere

• Kaçakları azaltmak için veri temelli planlar yapın.
• Yeni binalarda su verimliliğini şart koşun.
• Yağmur suyu sistemleri için yönetmelikler hazırlayın.

 Sanayi Temsilcilerine

• Kademeli su tarifeleri uygulayın.
• Geri kazanım sistemleri için uygun finansman destekleri sağlayın.

 Politikacılara

• Ulusal su verimliliği stratejisi oluşturun.
• Su tasarruflu ürünlerin ithalatında vergi avantajları tanıyın.
• Suya erişimi bir hak olarak gören sosyal tarifeler geliştirin.

 Topluma

• Küçük değişiklikler büyük fark yaratır.
• Duş süresini kısaltmak ya da lavabo suyunu tekrar kullanmak bile ciddi tasarruf sağlar.

Tokyo Modeli Bize Ne Diyor?

Tokyo, uzun vadeli planlama, teknolojik altyapı, kültürel uyum ve bilinçlendirme sayesinde büyük bir başarı elde etti. Bu, “su tasarrufu sadece birey işi değil, sistem meselesi” diyen bir yaklaşım. Türkiye de benzer bir yol izleyerek su krizine karşı güçlü bir model kurabilir. Çünkü sonuçta, bu konuda herkesin yapabileceği bir şey var.

Kaynaklar

1. Tokyo Metropolitan Government. (1985). Tokyo Waterworks History. Tokyo Metropolitan Waterworks Bureau.

2. Tokyo Metropolitan Government. (2002). Water Conservation Plan: Integrated Urban Water Management in Tokyo. Tokyo: Bureau of Waterworks.

3. Japan Water Works Association. (2010). Statistics on Water Supply in Japan. Tokyo: JWWA Publications.

4. Suzuki, H., Daito, N., & Yamada, K. (2005). “Evaluation of Water-Saving Devices in Urban Households: Tokyo Case Study.” Journal of Environmental Systems, 30(2), 123–138.

5. Ministry of Land, Infrastructure, Transport and Tourism (MLIT), Japan. (1984). Greywater Recycling Regulations for Large Buildings. Government Gazette.

6. Sumida City Office. (2001). Rainwater Utilization in Urban Areas: Sumida Ward Pilot Projects. Environmental Planning Division.

7. Tokyo Metropolitan Government. (1995). Industrial Water Usage Reduction Policy Report. Tokyo: Industrial Policy Bureau.

8. OECD. (2010). Water Governance in OECD Countries: A Multi-level Approach. Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development.

9. United Nations. (2015). Sustainable Development Goals (SDG 6: Clean Water and Sanitation). Retrieved from https://sdgs.un.org/goals/goal6

10. Gleick, P. H. (2003). Water Use Efficiency: Global Trends and the Tokyo Model. Pacific Institute for Studies in Development, Environment, and Security.

11. Tokyo Metropolitan Government. (1994). Water Supply and Drought Management Report. Waterworks Bureau.

12. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. (2021). Ulusal Su Verimliliği Strateji Belgesi (2021–2030). Ankara: Su Yönetimi Genel Müdürlüğü.

15. Rogers, P., de Silva, R., & Bhatia, R. (2002). “Water is an Economic Good: How to Use Prices to Promote Equity, Efficiency, and Sustainability.” Water Policy, 4(1), 1–17.

16. World Bank. (2006). Reforming Urban Water Utilities in Developing Countries: A Utility Performance Benchmarking Guide. Washington, DC: World Bank Publications.

17. UNESCO. (2019). World Water Development Report: Leaving No One Behind. Paris: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.